Historia Kościoła

Badania nad relacjami Państwo-Kościół w trzech bałkańskich krajach komunistycznych wskazują na ich istotne zróżnicowanie, uprawiajace do stwierdzenia, że pojęcia "komunizm" i "ortodoksja" na Bałkanach nigdy nie były jednorodne. Możemy zatem mówic o trzech osobnych Kościołach prawosławnych jako instytucjach społecznych, ale także o trzech różnych komunizmach - bułgarskim, dostosowanym do modelu sowieckiego, jugosławiańskim komunizmie samorządowym i albańskim, ewoluującym od wzorca sowieckiego w kierunku chińskiego maozimu. Brak spójności ideologicznej trzech omawianych systemów stał się zauważalny szczególnie w ostatniej fazie ich funkcjonowania - od usunięcia religii z życia społecznego w Albanii, poprzez marginalizacje i wykluczenie jakiego doznawała Cerkiew bułgarska, aż po stopniowe odzyskiwanie roli wiodącej instytucji narodowej przez Cerkiew serbską.

Patrząc na fenomen początków zakonu klarysek z dzisiejszej perspektywy, nasuwa się analogia do przypowieści Jezusa o ziarnku gorczycy. To najmniejsze ze wszystkich nasion, gdy wyrośnie, jest większe od innych jarzyn i staje się drzewem, tak że ptaki przylatują z powietrza i gnieżdżą się na jego gałęziach (Mt 13,3133).

W historii klarysek ziarnkiem gorczycy wydaje się płonące miłością serce Klary. Dzięki łasce Chrystusa i przy duchowym wsparciu Franciszka z najmniejszego nasiona wyrósł zakon. Już w XIII wieku założono wiele domów dla kobiet konsekrowanych Bogu, a one do dzisiaj starają się przyjmować bóle, troski i radości umiłowanego Kościoła.

Elżbieta Sander, jedna ze współczesnych sióstr św. Klary, z pasją pisze o duchowości i charyzmacie franciszkańskim, kreśli dzieje zakonu klarysek w XIII wieku, przybliża postacie oraz dzieło św. Franciszka, św. Klary i bł. Salomei. Przedstawienie duchowości świętych Franciszka i Klary miało dowieść, że bł. Salomea z rodu Piastów przez swe czyste, ubogie, pokorne i pełne miłości życie stała się prawdziwą duchową córką i wierną naśladowczynią asyskich świętych. Opracowanie to nie ma cech rozprawy naukowej i do takiej rangi nie aspiruje. Powstało w celu oddania chwały Bogu i okazania Mu wdzięczności za piękno powołania Franciszka, Klary, Salomei i całej Rodziny Franciszkańskiej.

Opis negatywnych zjawisk w polskim Kościele katolickim widzianych oczami wierzącego apologetyka teologa kultury, mediów i komunikacji. Autor wskazuje na główne wady aktualnego kaznodziejstwa, wynaturzenia, piętnuje wciąż panującą hierarchiczną mentalność feudalną, klerykalizm i deprecjonowanie świeckich. Krytykuje przestarzały model kształcenia seminaryjnego oraz konserwatyzm utożsamiany z Tradycją. Opisuje mechanizmy sekciarskie, przedstawia drogi i bezdroża współczesnych pontyfikatów, porusza problem transparentności oraz relacji między Kościołem a mediami.

Pytanie o to, czy Kościołowi potrzebni są księża, można uznać za prowokacyjne. Jest niczym atak skierowany w fundamenty wspólnoty i wiary. Jak to – Kościół bez kapłanów, bez szafarzy sakramentów? Ale czy na pewno?

Biblista Martin Ebner bada to zagadnienie, szukając uzasadnień w księgach Starego i Nowego Testamentu. Przybliża nam takie rozumienie wspólnoty wiernych, któremu obce są struktury władzy kojarzone z kapłaństwem urzędowym. Jego perspektywa może okazać się przełomowa dla prawdziwej odnowy Kościoła w duchu Jezusa, którą postuluje autor.

Pisma wchodzące w skład kanonu Nowego Testamentu świadczą o całej palecie możliwych form organizacyjnych i funkcji, które jednocześnie odzwierciedlają różnorodność ich miejskiego środowiska. Kapłanów jednak się tam nie znajdzie. Jest to tym bardziej uderzające, że kapłani odgrywają ważną rolę zarówno w judaizmie, pierwotnej małej ojczyźnie pierwszych chrześcijan, jak i w miastach Cesarstwa Rzymskiego. To puste miejsce wśród chrześcijan wymaga wyjaśnienia.

Książka przybliża żyjącą w XIX w. francuską karmelitankę s. Marię od św. Piotra. Jej skromne i pobożne życie stanowiło wzór dla św. Teresy od Dzieciątka Jezus. Obie były karmelitankami, obie odznaczały się wielkim nabożeństwem do Dzieciątka Jezus i Chrystusowego Oblicza. Siostra Maria otrzymała łaskę duchowych objawień Świętej Twarzy Jezusa, co stało się podstawą dla nabożeństwa do Świętego Oblicza oraz wynagrodzenia Bogu za zniewagi i bluźnierstwa oraz nieposzanowanie świętowania niedzieli. Pan Jezus związał ze czcią wyrażaną wobec Jego Najświętszego Oblicza liczne łaski. Prosił także o powołanie Bractwa, które miało szerzyć kult Jego Oblicza.

Drewniany kościół Matki Bożej Częstochowskiej w Dzianiszu, powstały tuż przed ii wojną światową, zaprojektowany przez architekta Bohdana Tretera, podówczas wojewódzkiego konserwatora zabytków, oraz zakopiańskiego inżyniera Stefana Meyera, doczekał się albumowego opracowania przybliżającego dzieje jego powstania, budowy i wyposażenia.

Tekst Andrzeja Skorupy, oparty na rzetelnej bibliografii i lokalnej kwerendzie, wzbogacony jest wieloma fotografiami, także archiwalnymi ze zbiorów parafii i mieszkańców Dzianisza. Liczne współczesne zdjęcia autorstwa Rafała Monity i Mikołaja Monity ukazują piękno i wyjątkowość dzianiskiej świątyni.

Dziennik o. Władysława jest cennym źródłem wiedzy na temat martyrologii polskiego duchowieństwa w Wilnie w latach okupacji niemieckiej. Wyjątkowość tego Dziennika podkreśla fakt, że spisywany był dzień po dniu w więziennej celi, a nie – jak w przypadku większości wspomnień pisanych po jakimś czasie – już na wolności. Są w nim pewne, choć zakamuflowane, wzmianki o zbrodni ponarskiej, ludobójstwie w Ponarach pod Wilnem. W tutejszych lasach zginęły tysiące Polaków, Żydów oraz przedstawicieli innych narodowości.

W ciągu wieków benedyktyni wnosili znaczący wkład w rozwój pobożności maryjnej w całym Kościele. Tak też działo się w Polsce, gdy prowadzili działalność misyjną, a potem utrwalali jej owoce. Każde opactwo benedyktyńskie troszczyło się o to, by za pośrednictwem jakiegoś szczególnego miejsca świętego sanktuarium utrwalać pobożność maryjną, kształtując w ten sposób autentycznego ducha wiary katolickiej. Opactwo tynieckie miało takie miejsce w Tuchowie, które posiada bogatą tradycję i pozostaje żywe do dziś. Utrwalaniu pobożności maryjnej w Tuchowie służyło m.in. bractwo różańcowe, po którym pozostały cenne księgi członków oraz protokołów, ilustrujące jego działalność w XVIII wieku.

Zamiarem badawczym autora jest próba odpowiedzi na pytanie o charakter odpowiedzialności kanonicznej biskupa w związku z przestępstwami o charakterze pedofilskim, których sprawcami są podlegli mu duchowni. Treścią monografii jest szczegółowa analiza przepisów prawa kanonicznego regulujących taką odpowiedzialność zarówno w aspekcie pozytywnym (zobowiązanie do określonych działań), jak i w aspekcie negatywnym (ponoszenie konsekwencji własnych niesprawiedliwych działań lub zaniedbań). Ponoszona przez biskupa odpowiedzialność nie wynika wyłącznie z jego pozycji hierarchicznego zwierzchnictwa w Kościele i nie jest prostą konsekwencją zasady respondeat superior, ale ma podstawę w jego obowiązku pasterskiej troski o powierzonych biskupowi wiernych. Prawo kanoniczne odcina się od koncepcji odpowiedzialności instytucjonalnej i anonimowej winy organizacyjnej. Egzekwowanie odpowiedzialności od biskupa, przy uwzględnieniu eklezjologicznych pryncypiów, musi opierać się na udowodnionej mu konkretnej winie in eligendo lub in vigilando.

"Czytelnicy, którzy po lekturze mojej poprzedniej książki pt. "Wilcze złoto" domagali się kontynuacji zawartych tam wątków, zapewne skojarzą niektóre postacie występujące w tej oto nowej powieści. Jest to zamierzony efekt. Akcję "Tajemnic..." przeniosłem do lat sześćdziesiątych XX w. Opisane miejsca oraz osoby są fikcyjne i nie mają nic wspólnego z rzeczywistością. Dotyczy to również pseudonimów, ksywek, przezwisk.Czytelnicy, którzy znają mój stosunek do niektórych żyjących współcześnie osób zapewne będą się doszukiwać związków postaci literackich z nimi. No cóż, każdemu wolno mieć swoje zdanie. Nie było moją intencją kogokolwiek obrażać. Natomiast zakon braci bonifratrów istnieje i pracuje w Polsce od XVII w. To, co o nich napisałem jest prawdziwe. Bracia pracują dla dobra ogólnego, osób chorych i cierpiących. Robią to wspaniale, co sprawdziłem osobiście w kilku organizacjach współpracujących zarówno z zakonem żeńskim, jak też męskim. Wątek "zdrajcó Rzeczypospolitej", braci Janusza i Bogusława Radziwiłłów, jest prawdziwy. Obaj przebywali na Warmii, a potem spotkali się w Pasłęku z Karolem X Gustawem. W powieści wątki historyczne przeplatają się z fikcją literacką. I taki był mój zamiar. Życzę miłej lektury."

Dr Paweł Abramski, autor książki

Publikacja Ziemia Święta.Śladami naszej wiary w 27 rozdziałach przedstawia religijne, historyczne i archeologiczne szkice na temat głównych miejsc Ziemi Świętej: Nazaretu, En Kerem, Betlejem, Jerozolimy, rzeki Jordan, Kany Galilejskiej, Kafarnaum, jeziora Genezaret, Betanii, Emaus. Odwołując się do opisów biblijnych, innych źródeł historycznych oraz odkryć archeologicznych, autorzy uzasadniają dlaczego Ziemia Święta zajmuje w sercach chrześcijan tak ważne miejsce. Znakomitą pomocą we wspomnianym podróżowaniu śladami naszej wiary są piękne zdjęcia znajdujące się na kartach naszego przewodnika – zaczerpnięte z zasobów wydawniczych magazynu „National Geographic” – oraz grafiki ukazujące przekroje budynków oraz przestrzenne mapy.

Tekst zawiera również rozważania duchowe, które pomogą czytelnikom zanurzyć się w Ewangelii, i uczestniczyć osobiście w każdej scenie, tak żeby Słowo Boże stawało się treścią ich codziennego życia. Rozważania te opierają się na świadectwach ojców Kościoła, magisterium ostatnich papieży, a także na nauczaniu niektórych świętych, szczególnie św. Josemaríi Escrivy, założyciela Opus Dei.

Wśród milionów ludzi żyjących na emigracji są również rzesze wiernych należących do katolickich Kościołów wschodnich. To właśnie tej szczególnej grupie migrantów została poświęcona praca ks. dr. Łukasza Wacława SChr. Prezentowana książka stanowi próbę całościowego omówienia na gruncie prawa kanonicznego prawa wiernych migrantów wschodnich do specjalnego duszpasterstwa. Jak dotąd w kanonistyce publikacje poświęcone kanonicznym aspektom duszpasterstwa migrantów dotyczyły przede wszystkim migrantów Kościoła łacińskiego. Katolicy wschodni byli co najwyżej w nich wzmiankowani. W niniejszej publikacji na pierwszy plan wysuwają się migranci należący do katolickich Kościołów wschodnich i im w całości jest poświęcona ta praca.

Niebanalne, esencjonalne i prowokujące do myślenia teksty o Kościele

Być z Kościołem, gdy przeżywa momenty swojej świetności, swój „złoty wiek”, nie jest trudno. Wyzwaniem stają się chwile, w których przechodzi on przez „noc”; okresy, gdy zmaga się ze swoimi grzechami. Jak pisać o kondycji wspólnoty uczniów Jezusa, nie tylko nie bojąc się trudnych tematów, ale także wyznając Kościół, który ma być miejscem, gdzie szuka się wiary? Ksiądz Andrzej Draguła stara się znaleźć balans między koniecznym realizmem a chroniącą od rozpaczy nadzieją.

Kościół, który wyznaję, widzi grzech, osądza go, ale się na nim nie zatrzymuje. Widzi dalej i żyje nadzieją, którą pokłada w tym, którego Mistycznym Ciałem jest – w Chrystusie, oraz w Duchu Świętym, który go jednoczy i udziela mu własnej świętości.

Autor nie daje banalnych odpowiedzi na nurtujące wielu ludzi pytania o Kościół, ale pisząc o sytuacji katolików, kwestii apostazji, przyszłości parafii czy seminariów duchownych, szuka przestrzeni wiarygodności oraz symptomów zmian. Wychodzi naprzeciw człowiekowi XXI wieku, jego oczekiwaniom i tęsknocie za wspólnotą ludzi wierzących, którym „radość i nadzieja, smutek i trwoga” współczesnych nie są obce. Nie traci wiary w to, że pojawiają się jaskółki zwiastujące wiosnę Kościoła w Polsce.

Oddawana do rąk Czytelników książka ukazuje się w 345 rocznicę fundacji klasztoru Dominikanek w Nowogródku. Autor, opierając się o wszelkie dostępne źródła historyczne, odtworzył dzieje konwentu, którego kres nastąpił po upadku powstania styczniowego, w okresie represji wobec narodu polskiego i Kościoła katolickiego wprowadzonych dekretem cara Aleksandra II O urządzaniu klasztorów, na mocy którego na terenie Królestwa Kongresowego oraz obszarach wcielonych do Rosji doszło do zamknięcia nowicjatów niemal wszystkich zakonów.
Zebrane w publikacji informacje, choć same w sobie cząstkowe, pozwalają na ogląd dziejów wspólnoty dominikanek w Nowogródku. Dwa stulecia istnienia tego czcigodnego konwentu (16781864) zostają tym samym wprowadzone do polskiej historiografii i jednocześnie wypełniają dotkliwą lukę na duchowej i kulturalnej mapie obrazującej naszą spuściznę dziejową, która została zamknięta w trudnych dla Polski i Polaków okolicznościach popowstaniowych 1864 roku.

Didier Rance na podstawie świadectw, dokumentów i badań opisuje zdumiewającą historię mistyczki, która w służbie prześladowanych chrześcijan dosłownie przekraczała granice fizyczne i duchowe. Dar bilokacji pozwolił jej dotrzeć tam, gdzie inni nie mogli, do więzień i gułagów w Europie Wschodniej i za żelazną kurtyną spotykać się z więzionymi kardynałami i księżmi ściganymi przez władze komunistyczne.

Niezwykłe życie Marii Teresy obfitowało w mistyczne doświadczenia, takie jak stygmaty i objawienia. W każdy piątek przeżywała mękę Jezusa. Oddała się całkowicie realizacji Chrystusowego przykazania miłości. Ta książka odsłoni przed tobę historię niezłomnej wiary, pokory i odwagi, która poruszy twoje serce.

Monumentalne dzieło przedstawia dzieje Kościoła katolickiego w Polsce od jego początków do czasów współczesnych. Autor historyk i publicysta, absolwent Instytutu Historii UJ opisuje najistotniejsze dla dziejów Kościoła w naszym kraju wydarzenia, omawiając je starannie i kompetentnie oraz ukazując je w szerokiej perspektywie historycznej. Ta całościowa synteza przedstawiona jest w kluczu chronologiczno-tematycznym, a wszystkie poruszane tu zagadnienia wsparto licznymi odniesieniami do danych, które mocno sytuują omawiane fakty w konkretnej rzeczywistości czasu i miejsca.

„Spór o Mękę Zbawiciela ma znaczenie tyleż historyczne, ile współczesne. Wraz z radykalnym przewartościowaniem swojego stosunku do judaizmu katoliccy teologowie musieli bowiem przyjąć nowe rozumienie tego, co wydarzyło się na Golgocie. Uciekając przed oskarżeniem o antysemityzm, wielu z nich dokonuje coraz bardziej radykalnej reinterpretacji tekstów ewangelicznych. Ich wysiłek ma doprowadzić do jednego celu: w jak największym stopniu ograniczyć winę władz żydowskich i ludu żydowskiego i przenieść ją na starożytnych Rzymian.

Wszystko to po to, żeby jedynymi winnymi śmierci na Golgocie okazali się rzymscy przywódcy – prefekt, jego żołnierze, w ostateczności kolaborujący z nimi żydowscy arystokraci skupieni wokół świątyni. W całej tej pozornie historycznej debacie chodzi wyłącznie o to, żeby zminimalizować, wbrew oczywistym przekazom pierwszych świadków wydarzeń – odpowiedzialność żydowską, żeby za wszelką cenę usunąć zmazę winy z ludu żydowskiego. Oto jak na ołtarzu współczesnej politycznej poprawności i dobrych relacji katolicko-żydowskich, szerzej: chrześcijańsko-żydowskich, kładzie się prawdę historyczną”.

Fragment Wstępu

Papież Franciszek, przemawiając w Watykanie 17 X 2015 r. podczas uroczystości upamiętniającej pięćdziesiątą rocznicę ustanowienia Synodu Biskupów, podkreślił, że „droga synodalności jest drogą, której Bóg oczekuje od Kościoła trzeciego tysiąclecia”. Realizacja tej drogi dokonuje się w ramach XVI Zwyczajnego Zgromadzenia Ogólnego Synodu Biskupów, obradującego pod hasłem Ku Kościołowi synodalnemu: komunia, uczestnictwo, misja. Nie jest to jednorazowe wydarzenie, ale rozłożony na cztery lata (2021–2024), i odbywający się na różnych poziomach życia Kościoła, proces synodalny. Redaktorzy monografii chcąc twórczo wpisać się w ten proces, zaprosili do współpracy autorów z różnych środowisk naukowych w Polsce, aby w całościowy sposób spojrzeć na zagadnienie synodalności. Zaproszeni specjaliści omawiają biblijno-teologiczne podstawy synodalności, pokazując różne sposoby jej realizacji, zarówno w czasach patrystycznych, jak i obecnie, przestrzegają przed pewnymi niebezpieczeństwami. Wytyczają też kierunki działań na przyszłość. Taki sposób postępowania jest odpowiedzią na wezwanie Franciszka kierowane do teologów, aby postępując w duchu kościelnej synodalności, wspólnotowo i kolegialnie uprawiali teologię „w formie synodalnej”, rozwijając „umiejętność słuchania, prowadzenia dialogu i wspólnego rozeznawania i integrowania wielorakości i różnorodności” (Watykan, 24 XI 2022 r.).

Jedną z największych dziejowych prób, jakiej musieli stawić czoła nasi rodacy, był terror drugiej wojny światowej. Mimo okrucieństwa wojny dla wielu z nich pomaganie bliźniemu było zupełnie oczywiste. Z wielkim wzruszeniem poznajemy skromną podkarpacką rodzinę z Markowej, która za bezinteresowną pomoc udzieloną naszym starszym braciom w wierze straciła ziemskie życie. Po raz pierwszy w historii Kościół aktem beatyfikacyjnym wynosi do chwały ołtarzy całą rodzinę, w tym nienarodzone dziecko.

Z okazji tej beatyfikacji powstał wyjątkowy album przygotowany przez ks. Pawła Tołpę wraz z markowianami, członkami rodziny Ulmów, świadkami pamiętającymi Józefa, Wiktorię i ich dzieci. Dzięki temu udało się stworzyć nie tylko dzieło o bezcennej wartości merytorycznej, z mnóstwem niepublikowanych dotąd informacji i fotografii (wiele z nich na potrzeby tego opracowania zostało poddane obróbce cyfrowej i koloryzacji), ale także o wyjątkowych walorach emocjonalnych. Można powiedzieć, że to książka bez precedensu, bo stworzona przez markowską społeczność w hołdzie i ku pamięci bohaterskich rodaków z okazji wyjątkowego wydarzenia, jakim jest ich beatyfikacja.

Sylwetka człowieka, którego motto życiowe można zamknąć w zdaniu: „Czynić otaczający świat lepszym”. Ks. Krzysztof Szwermicki to jedna z najpiękniejszych postaci XIX-wiecznych dziejów Kościoła katolickiego, duchowny i faktyczny opiekun zesłańców polskich, ofiarny misjonarz na Syberii Wschodniej. W 1856 roku nie skorzystał z carskiej amnestii, a jego czterdzieści dwa lata działalności na zesłaniu były naznaczone pełną pokory i wyrzeczeń służbą dla bliźnich. Duszpasterskiemu posługiwaniu ks. Krzysztofa Szwermickiego towarzyszyły niezmierna dobroć i miłosierdzie wobec każdego potrzebującego wygnańca i sieroty. Kochał ich i swą ojczyznę miłością szlachetną i ofiarną opartą na najpierwszym przykazaniu - przykazaniu miłości. Parafianie traktowali go jak "anioła pocieszyciela, który umiał ożywić i umocnić każde zbolałe serce i natchnąć wiarą w lepszą przyszłość”.