Madonny kresowe u Golgoty Wschodu

Opis

Autor przedstawia niezwykłe, wręcz przygodowe historie madonn kresowych, wśród których postacią pierwszoplanową jest NMP Zwycięska z Kozielska jako wykwit polskiej kultury rycerskiej, a materialnie – Jej obraz i płaskorzeźba, wykonane konspiracyjnie przez jeńców w sowieckim obozie „Kozielsk II” w 1941 roku.

Za osnowę niniejszego eseju posłużył mi tekst, który napisałem piętnaście lat temu, opatrując go wówczas tytułem Genealogia obrazu. Opublikowany został w niewielkiej książeczce Matka Boska Kozielska (Instytut Wydawniczy «Pax», Warszawa 1990), stanowiącej wybór ikonografii oraz różnorodnych tekstów, także poetyckich, związanych z dziejami wizerunku Najświętszej Maryi Panny Zwycięskiej z Kozielska.

Esej ten w obecnej postaci, poszerzony tematycznie, wzbogacony został w dość istotne, jak sądzę, fragmenty, dotyczące m.in. kwestii polskiej Golgoty Wschodu (określenie to zdaje się pochodzić od samego Jana Pawła Wielkiego), czy, nazwanej tak również za Janem Pawłem, „świadomości eschatologicznej”. Skojarzenie w tytule eseju dwóch obiegowych dzisiaj wyrażeń: „Madonny kresowe” i „Golgota Wschodu”, ma nawiązywać w moim zamyśle do podejmowanego często nie tylko w malarstwie, ale i w poezji, w muzyce, motywu ewangelicznego Stabat mater (zob. J 19,25).

Pisałem te fragmenty na przełomie marca i kwietnia bieżącego [tj. 2005] roku, podczas mego pobytu w Klinice Choroby Wieńcowej Instytutu Kardiologii w Aninie, w owym brzemiennym w zdarzenia czasie, kiedy to ze ściśniętym sercem, ale i odblaskiem w nim światła, osłaniającego tamto cierpienie aż po zasłonę śmierci, żegnaliśmy na naszym oddziale Ojca Świętego, z konieczności tylko przed ekranem telewizora. Moją szpitalną lekturą była wtedy jego książeczka Pamięć i tożsamość, co znalazło swoje odbicie we wspomnianych fragmentach.