O modlitwie umysłu albo modlitwie wewnętrznej

Opis

Do niedawna imię Paisjusza Wieliczkowskiego było niemalże zapomniane, mimo olbrzymiej roli jaką odegrał on w dziejach monastycyzmu i prawosławia. Postać ta zapisała się znacząco w historii kultury europejskiej. Poprzez swe pochodzenie Paisjusz związany jest z Ukrainą i Rosją: urodził się w Połtawie, studiował w Akademii Mohylańskiej w Kijowie, jako mnich przebywał w Ławrze Kijowsko-Pieczerskiej. Z historią Grecji łączy go siedemnastoletni pobyt na Górze Athos, gdzie do dziś istnieje skit św. Eliasza, założony przez niego. Okres najbardziej aktywnej działalności Paisjusza dotyczy terenów dzisiejszej Rumunii. Tam był przełożonym trzech monasterów (Dragomirna, Sekul, Neamtj oraz prowadził szeroko zakrojoną działalność przekładową, która zaowocowała odrodzeniem tradycji Świętych Ojców dla południowo-wschodnich Słowian i prawosławnych Rumunów. Paisjusz utrzymywał bliskie związki z południową Słowiańszczyzną: na Athosie często odwiedzał serbski monaster Chilandar, zaś połowa jego uczniów miała słowiańskie pochodzenie. Z Polską bezpośrednio łączy go epizod biograficzny: w drodze z Kijowa do Mołdawii przyszło mu wędrować przez południowo-wschodnie kresy Rzeczypospolitej. Ponadto w Akademii uczył się języka polskiego (w jego listach sporadycznie pojawiają się polonizmy), a biblioteka monasteru Neam posiadała również zbiór polskich druków i manuskryptów. Dzięki aktowi kanonizacji (1988 r.), a także wznowieniu edycji Dobrotolubija w Rosji, Paisjusz stał się bardziej znany, przynajmniej w kręgach prawosławnych. Mimo to wciąż jeszcze patrzy się na tę wielką postać bardziej przez pryzmat uczniów, którzy przenieśli jego idee na tereny Rosji (odrodzenie starcostwa i literatury patrystyczno-hezychastycznej), natomiast sam Żywot i dzieła świętego pozostają w cieniu. W dzisiejszej Polsce jest on prawie w ogóle nie znany.