Occupatio. Paralipomena. Część druga

Opis

W niniejszym tomie studiów skupiamy się przede wszystkim na twórczości tego opata, która stanowi odzwierciedlenie zarówno jego wysokich zdolności intelektualnych, jak i głównych idei dotyczących prowadzonej przez niego polityki oraz Odonowej wizji idealnego życia monastycznego, tym bardziej istotnego, że istniała wówczas potrzeba reformy monastycznej. Pierwszy opat-reformator znany jest polskojęzycznym czytelnikom stosunkowo od niedawna, głównie za sprawą edycji Żywotu św. Geralda z Aurillac, wydanego jako osiemdziesiąty dziewiąty tom Źródeł Monastycznych. Niniejsza publikacja, stanowiąca drugą z trzech części dziewięćdziesiątego ósmego tomu tej serii, poświęconego Odonowi, a przede wszystkim jego poematowi Occupatio, będzie kontynuacją dzieła włączania twórczości świętego kluniackiego opata w polską historiografię.

Nawiązując do tytułowej „tradycji”, jako redaktorzy niniejszego tomu zdecydowaliśmy się jedynie na skrótową charakterystykę stanu badań nad działalnością i twórczością św. Odona, gdyż te zostały dokładniej omówione zarówno w artykułach wchodzących w skład tomu, jak i w licznych pracach wcześniejszych. Niekwestionowany prym w studiach nad aktywnością kluniackiego opata wiedzie wspomniana już wyżej historyczka I. Rosé, której jeden z artykułów został przetłumaczony na język polski i opublikowany w niniejszym zbiorze studiów. Postać Odona spotykała się z zainteresowaniem wielu innych badaczy zajmujących się historią kluniackiego opactwa, warto wskazać tutaj choćby Jeana Leclercqa, Dominique’a Iogna-Prata, Barbarę H. Rosenwein, Glauca M. Cantarelli oraz Christophera A. Jonesa. Wielu z wymienionych autorów to jednocześnie kluczowi badacze kluniackiej historiografii. W przypadku zaś najnowszych badań wskażmy, że charakterystyka działalności Odona i wzmianki na temat jego poematu Occupatio pojawiają się także w niedawnym tomie A Companion to the Abbey of Cluny in the Middle Ages pod redakcją Scotta G. Bruce’a i Stevena Vanderputtena. Poemat ten (wraz z innymi dziełami kluniaty) przytaczany jest tam przede wszystkim przy omawianiu przez wspominaną już I. Rosé najważniejszych źródeł do badań nad dziesiątowiecznym Cluny oraz rozważań nad rolą mnichów w ówczesnym społeczeństwie i ich relacjami z władzą świecką. Eliana Magnani natomiast powołuje się na Occupatio w uwagach nad pobożnością kobiet opisaną w źródłach i w środowisku kluniackim, wskazując na obecną w poemacie apoteozę cnoty dziewictwa (która jednak, co istotne, nie była kultywowana jedynie przez płeć żeńską).

Wracając zaś do rodzimej historiografii, wskazać należy na niedawną rozprawę Magdaleny Brzozowskiej zawierającą refleksje na temat sposobu interpretacji postaci św. Geralda z Aurillac w dziele Odona. Zasadniczym pytaniem badawczym zadanym przez autorkę była kwestia odbiorców modelu świętości, który opisuje i promuje w swoim dziele kluniacki opat. Z nieco wcześniejszych prac polskich historyków wspomnieć należy studia Michała T. Gronowskiego na temat konstruowania kluniackiej tożsamości i kultury w XII stuleciu, na marginesie których wspomina on także o znaczeniu działalności św. Odona. Jeśli zaś idzie o poemat kluniaty, przywołać trzeba badania Kamila Frejlicha poświęcone charakterystyce grzechu sodomii w Occupatio. To zagadnienie powróciło także w studiach współpiszącego te słowa, ale w szerszym kontekście, dotyczącym recepcji dzieła Odona w reformatorskiej aktywności św. Piotra Damianiego.