Misterium Pokuty

Opis

Praca dotyczy pokuty chrześcijańskiej, która była w ciągu wieków i nadal jest jednym z istotnych elementów życia poszczególnych wiernych i życia całego Kościoła.
Sam termin „pokuta”, spotykany już w Piśmie Świętym (w Biblii greckiej jako metanoia ), oznacza radykalną zmianę całej ludzkiej istoty, jej odrodzenie, zmianę sposobu myślenia, przemianę życia, radykalne zerwanie z grzechem. Odnosi się jednak do takiej przemiany, która ma nie tylko charakter psychologiczny czy społeczny, ale przede wszystkim religijny i etyczno-egzystencjalny. Odnosi się do stanu skruchy poszczególnych wiernych, ale też istnieje jako sakrament, zwany także sakramentem spowiedzi i traktowany jako wielki dar Bożego miłosierdzia wobec człowieka. Problematyka pokuty była tematem wielu rozważań pisarzy wczesnochrześcijańskich (Ojcowie Apostolscy, Tertulian, Cyprian, Augustyn, Grzegorz Wielki) i bizantyjskich (Jan Klimak, Symeon Nowy Teolog, Grzegorz Synajski) i wciąż jest podejmowana przez teologów zarówno prawosławnych, jak katolickich . Nie brakuje także opracowań historycznych, ukazujących rozwój praktyk pokutnych w ciągu wieków, sporów na temat pojęcia pokuty na początku działania Kościoła, czy też znaczenia pokuty u poszczególnych mistrzów duchowości . Niniejsza praca łączy w sobie spojrzenie historyczne i teologiczne. Spojrzenie historyczne ma ukazać rozwój pokuty i praktyk pokutnych w życiu Kościoła. Ten rozwój historyczny zostaje tu jednak ograniczony do pewnego zarysu dziejów tego sakramentu. Ważniejsze bowiem jest pokazanie, jakie znaczenie ma pokuta w życiu chrześcijańskim, jak powinna być rozumiana, sprawowana i przeżywana, i jakie powinna przynosić owoce w życiu obecnym i przyszłym. W sumie, ważny jest w niniejszej rozprawie aspekt soteriologiczny sakramentu pokuty, a więc oczyszczenia z grzechów i ich odpuszczenia, a także osiągnięcia zbawienia i jedności z Bogiem.
Dla opracowania różnorodnych aspektów pokuty konieczne jest przytoczenie opinii zarówno autorów wczesnochrześcijańskich, czyli Ojców Kościoła, jak też późniejszych teologów. W tradycji Kościoła Prawosławnego bowiem czasy Ojców Kościoła nie kończą się na V czy VIII wieku, jak w ujęciu katolickim, ale trwają nadal. Ojców naszej wiary spotykamy bowiem także w tzw. Wiekach średnich czy w okresie bizantyńskim, jak też w czasach nowożytnych. Ponadto współczesna teologia prawosławna obficie korzysta z myśli patrystycznej i na niej się opiera. Dlatego każde opracowanie teologiczne prawosławne ma pewien rys historyczny w tym znaczeniu, że chętnie korzysta z myśli wielkich mistrzów myśli i duchowości, żyjących w całych dziejach Kościoła. Taka jest także metodologia obecnej pracy, opartej mocno na myśli Ojców Kościoła, ale przede wszystkim starającej się pokazać wypracowane już elementy pokuty i praktyk pokutnych.