Aniołowie wobec Chrystusa. Chrystocentryczna angelologia Nowego Testamentu

Opis

Dziś, po półwieczu własnej pracy naukowej w zakresie biblistyki, powracam do angelologii, nieco inaczej, niż to kiedyś planowałem. Mianowicie zaniechałem badań historyczno krytycznych w tym zakresie, te bowiem już osiągnęły w ostatnich dziesiątkach lat znaczne wyniki, przeważnie na drodze studiowa­nia apokaliptyki judaizmu (apokryfy Starego Testamentu, pisma rabinów oraz Wspólnoty z Qumran). Natomiast odkąd mi powierzono katedrę teologii biblijnej na Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie, skierowałem moje osobiste wysiłki wyłącznie w stronę opracowywania syntez. Tak powstała seria kilku książek utrwalających moje wykłady monograficzne z różnych działów teologii biblijnej. Niniejsza praca kontynuuje rów­nież tę serię, mimo że angelologii dotychczas nie wykładałem.

Dziś, po półwieczu własnej pracy naukowej w zakresie biblistyki, powracam do angelologii, nieco inaczej, niż to kiedyś planowałem. Mianowicie zaniechałem badań historyczno-krytycznych w tym zakresie, te bowiem już osiągnęły w ostatnich dziesiątkach lat znaczne wyniki, przeważnie na drodze studiowa­nia apokaliptyki judaizmu (apokryfy Starego Testamentu, pisma rabinów oraz Wspólnoty z Qumran). Natomiast odkąd mi powierzono katedrę teologii biblijnej na Papieskiej Akademii Teologi­cznej w Krakowie, skierowałem moje osobiste wysiłki wyłącznie w stronę opracowywania syntez. Tak powstała seria kilku książek utrwalających moje wykłady monograficzne z różnych działów teologii biblijnej. Niniejsza praca kontynuuje również tę serię, mimo że angelologii dotychczas nie wykładałem.

Jeszcze jeden brak skłonił mnie do podjęcia teraz tego tematu. Wśród licznych już polskich prac ściśle naukowych z zakresu teologii biblijnej, oryginalnych, a nie przekładów z obcych języków, nie ma dotąd, poza hasłami słownikowymi, obszerniejszej syntezy na temat aniołów. Dalej – coraz liczniejsze już polskie studia chrystologiczne tylko przygodnie i bardzo zwięźle traktowały temat relacji aniołów do Chrystusa. Temat ten spotykamy w literaturze zagranicznej ostatnich dziesiątków lat. Niniejsze więc studium ma wypełnić częściowo pewną lukę w fachowych polskich osiągnięciach z zakresu Nowego Testamen­tu. Użyłem umyślnie przysłówka „częściowo”, gdyż daleki jestem od zamiaru przedstawienia tu choćby w zarysie jakiejś biblijnej nowotestamentowej summa de angelis. Świadomie bowiem rozwijam tutaj tylko jeden aspekt angelologii – jej chrystocentryzm. A jest to aspekt podstawowy: „angelologia w pełni zro­zumiała jest jedynie w integralnym związku z chrystologią”. Zresztą poza cytatami biblijnymi ze Starego Testamentu aniołowie w Nowym Testamencie występują, tylko kilka razy bez wyraźnego powiązania ich z Jezusem Chrystusem, o czym niżej będzie jeszcze mowa. W dzisiejszych badaniach teologicznych temat świata anielskiego nieco rzadziej się jawi jako wyodrębniony – w przeciwień­stwie do szerzej debatowanej, zwłaszcza na Zachodzie, demo­nologii. Nie wydaje się, by ta dysproporcja zainteresowań by­ła merytorycznie uzasadniona, choć tak nieraz bywało w Dziś, po półwieczu własnej pracy naukowej w zakresie biblisty­ki, powracam do angelologii, nieco inaczej, niż to kiedyś plano­­wa­łem. Mianowicie zaniechałem badań historyczno-kry­ty­cz­nych w tym zakresie, te bowiem już osiągnęły w ostatnich dzie­siąt­kach lat znaczne wyniki, przeważnie na drodze studiowa­nia apo­kaliptyki judaizmu (apokryfy Starego Testamentu, pi­sma ra­binów oraz Wspólnoty z Qumran). Natomiast odkąd mi powie­rzono katedrę teologii biblijnej na Papieskiej Akademii Te­o­lo­gi­cznej w Krakowie, skierowałem moje osobiste wysiłki wy­łą­cz­nie w stronę opracowywania syntez. Tak powstała seria kil­ku ksią­żek utrwalających moje wykłady monograficzne z róż­nych działów teologii biblijnej. Niniejsza praca kontynuuje rów­nież tę serię, mimo że angelologii dotychczas nie wykładałem. Jeszcze jeden brak skłonił mnie do podjęcia teraz tego tematu. Wśród licznych już polskich prac ściśle naukowych z zakresu teologii biblijnej, oryginalnych, a nie przekładów z obcych ję­zy­­ków, nie ma dotąd, poza hasłami słownikowymi, obszerniejszej syntezy na temat aniołów. Dalej – coraz liczniejsze już polskie studia chrystologiczne tylko przygodnie i bardzo zwięźle trak­­towały temat relacji aniołów do Chrystusa. Temat ten spo­ty­­kamy w literaturze zagranicznej ostatnich dziesiątków lat. Ni­­niejsze więc studium ma wypełnić częściowo pewną lukę w fa­chowych polskich osiągnięciach z zakresu Nowego Testamen­­tu. Użyłem umyślnie przysłówka „częściowo”, gdyż daleki je­s­tem od zamiaru przedstawienia tu choćby w zarysie jakiejś bi­blijnej nowotestamentowej summa de angelis. Świadomie bowiem rozwijam tutaj tylko jeden aspekt angelologii – jej chrysto­centryzm. A jest to aspekt podstawowy: „angelologia w pełni zro­zumiała jest jedynie w integralnym związku z chrystologią”. Zresztą poza cytatami biblijnymi ze Starego Testamentu anio­łowie w Nowym Testamencie występu­ją, tylko kilka razy bez wyraźnego powiązania ich z Jezusem Chry­stusem, o czym ni­­żej będzie jeszcze mowa. W dzisiejszych badaniach teologicznych temat świata anielskiego nieco rzadziej się jawi jako wyodrębniony – w przeciwień­stwie do szerzej debatowanej, zwłaszcza na Zachodzie, demo­nologii. Nie wydaje się, by ta dysproporcja zainteresowań by­ła merytorycznie uzasadniona, choć tak nieraz bywało w dzie­jach Kościoła, że konkretne zagrożenia bardziej działały na twór­­czą myśl teologiczną niż prawdy bardzo ważne, ale nie kwe­stionowane, jak np.. Kościół ja­ko eklezjalne Ciało Chrystusa (Przedmowa, Augustyn Jankowski OSB)