Twarzą w twarz

Opis

Dzieła Grzegorza z Nyssy, Ojca Kościoła z IV w., cieszą się w ostatnich dziesięcioleciach wzmożonym zainteresowaniem badaczy, zarówno filologów i patrologów, jak i teologów dogmatycznych, teologów duchowości oraz filozofów i to nie tylko specjalizujących się w historii filozofii starożytnej. We wciąż poszerzającej się bibliografii obejmującej badania dotyczące całego spektrum zagadnień poruszanych przez Nysseńczyka znajdziemy nawet monografie zestawiające jego doktrynę z postmodernistycznym sposobem filozofowania. Co sprawia, że autor ten jest dziś tak poczytny, a jego dzieła – nieustannie komentowane i interpretowane w coraz to nowy sposób? Z pewnością istotną cechą charakteryzującą pisma Nysseńczyka, która może pociągać i pobudzać do myślenia współczesnego czytelnika, jest coś, co można by nazwać otwartością: na klasyczną literaturę, filozofię i kulturę w ogóle, na odkrywanie wciąż nowych sensów Pisma Świętego a w końcu na nieustanną zmianę w myśleniu o Bogu i o człowieku oraz na zmienność ludzkiego bytu w ogóle, która jest błogosławieństwem, a nie przekleństwem, jakby chcieli ci, którzy lękają się zmian.

Bóg Grzegorza nie daje się więc zamknąć w żadnych pojęciach, gdyż jest nieskończony. Takie jest również Jego słowo, które nie daje się sprowadzić do jednej prostej lub wyjaśniającej wszystko interpretacji. Nieskończone są również możliwości człowieka, który poznając i kochając, postępuje w niekończącym się procesie upodobniania się do Boga. Proces ten z kolei staje się przyczyną nieskończenie poszerzającego się szczęścia, gdyż „nieskończone i nieopisane piękno Ukochanego przez całą wieczność będzie się jawiło jako coraz piękniejsze”. Takiemu właśnie niekończącemu się itinerarium mentis ad Deum poświęcone jest między innymi dzieło Grzegorza zatytułowane Życie Mojżesza, któremu postanowił się przyjrzeć Wojciech Wójtowicz OSB. Tytułowy bohater w alegorycznej interpretacji Pisma Świętego, którą stosuje Ojciec Kapadocki, staje się symbolem doskonałego chrześcijanina. Perypetie jego życia natomiast wskazują symbolicznie na poszczególne etapy intelektualno-etycznego procesu upodobniania się człowieka do Boga (homoiōsis Theō), o którym wspominał już Platon w swoim Teajtecie, a po nim liczni jego uczniowie i komentatorzy.

Życie Mojżesza doczekało się wielu wydań w różnych językach, również w polskim. Do zawartej tam treści doktrynalnej odwoływało się wielu wybitnych historyków idei w przeróżnych monografiach dotyczących myśli Nysseńczyka. Jednakże, jak już to zostało wspomniane na wstępie, bogactwo myśli tego Ojca Kościoła, głębia i subtelność jego interpretacji Pisma Świętego skłaniają do odkrywania coraz to nowych pokładów treści zawartych w jego dziełach, a zarazem nowych płaszczyzn interpretacyjnych jego doktryny. Zresztą sądzę, że sam Kapadocczyk nie miałby nic przeciwko, gdyby dowiedział się, że jego podręcznik doskonałości chrześcijańskiej, której sam nie starał się zamykać w sztywno wyznaczonych ramach, doczekał się pewnej reinterpretacji, która chrześcijanom żyjącym w XXI w. pozwala na nowo odkrywać i postępować w procesie upodobniania się do Boga.