Język-Media-Religia. Konteksty Europy Środkowo-Wschodniej

Opis

Dwa wielkie wydarzenia wstrząsnęły w ostatnim czasie współczesnym światem, w tym Europą Środkowo-Wschodnią: pandemia i wojna na Ukrainie. Zburzyły one dotychczasowe postrzeganie świata i otworzyły debatę o przyszłości w wielu obszarach życia człowieka, rodziny i społeczeństw. Europa Środkowo-Wschodnia, wyjątkowy świadek napaści Rosji na Ukrainę, przykuwa uwagę wielu światowych środowisk: politycznych, gospodarczych, militarnych, ale także naukowych, kulturowych, sportowych i religijnych. Wydaje się, że nawet lata „zimnej wojny”, a już na pewno czas po 1991 roku, kiedy rozpadał się dotychczasowy układ sił w Europie, nie dały tylu, aby świat zaczął prawdziwie poznawać tę część starego kontynentu i dostrzegać jej rolę w budowaniu nowego porządku i nowej kultury życia.

Monografia Język-Media-Religia. Konteksty Europy Środkowo-Wschodniej odkrywa przed czytelnikiem elementy tożsamości tej części Europy oraz jej oblicze, zwracając uwagę na trzy istotne elementy. Triada: język, media, religia łączy przeszłość z teraźniejszością i kreśli perspektywy na przyszłość. Człowiek od zarania dziejów wyrażał siebie za pomocą języka, z czasem zaś język ów zyskał sprzymierzeńca, którym okazały się nowoczesne technologie komunikacyjne. Także od zawsze i po dziś dzień człowiek tworzy siebie, wspólnotę rodzinną, ojczyźnianą i międzynarodową poprzez życie duchowe.

Zespół współautorów publikacji tworzą specjaliści (z Polski oraz z zagranicy), wśród nich członkowie Komisji Języka Religijnego przy Międzynarodowym Komitecie Slawistów. Połączenie metod badawczych kilku dyscyplin: nauk teologicznych, językoznawstwa oraz nauk o komunikacji społecznej i mediach zapewnia nowe, świeże i jednocześnie bardziej kompleksowe podejście do badanej problematyki. To właśnie taka różnorodność refleksji stanowi – zdaniem redaktorów niniejszego tomu – o wartości całego opracowania.

Publikację otwierają opracowania dotyczące postawy Kościoła wobec wyzwań XXI wieku w świetle komunikacji medialnej. Teksty zamieszczone w pierwszym bloku tematycznym koncentrują się na językowym obrazie wydarzeń wojennych na terytorium Ukrainy, jak również na stosunku do tych wydarzeń, który płynie z oficjalnych komunikatów Kościołów chrześcijańskich w Polsce. Autorzy zwracają ponadto uwagę na kreację wizerunku różnych konfesji (prawosławie, katolicyzm, judaizm) w opozycyjnych mass mediach działających przed wojną w Federacji Rosyjskiej, a obecnie aktywnych poza Rosją. Odrębne miejsce w tej części tomu zajmuje teologiczna egzegeza tematyki pandemii oraz komunikacja dostojników kościelnych z wiernymi w Rosji w czasie epidemii SARS-CoV-2.

W monografii przedmiotem refleksji stały się również zagadnienia aksjologiczne w perspektywie życia wspólnotowego oraz problematyka funkcjonowania jednostki w aspekcie komunikacji medialnej i komunikacji interpersonalnej. Kolejne rozdziały tomu traktują o miejscu religii we współczesnych mediach, jej wpływie na nową jakość społecznego przekazu i komunikacji, a także ukazują przemiany w obszarze współczesnego dyskursu religijnego. Refleksją badawczą objęto zjawisko desakralizacji języka religijnego w mass mediach.

Grupa badaczy podjęła również temat obecności sacrum i religii w tekstach kultury. Na ten rezultat pracy człowieka i włożonego przezeń wysiłku w powstanie danego artefaktu złożyły się analizy nie tylko utworów pisanych (doświadczenie religijne w twórczości literackiej Gustawa Herlinga-Grudzińskiego), lecz także interpretacja dzieł należących do sztuk audiowizualnych (rosyjski animowany film religijny, kino antyreligijne epoki „odwilży” w ZSRR). Odrębną uwagę poświęcono tu questingowi jako narzędziu do upowszechniania treści religijnych w przedsięwzięciach o charakterze terenowym i turystycznym.

Autorzy monografii żywią głęboką nadzieję, że wybór triady: język, media, religia jest słuszny oraz w pełni uzasadniony w poszukiwaniu drogi do zrozumienia, czym jest i jakie znaczenie ma dla dzisiejszego świata Europa Środkowo-Wschodnia.