Rozmyślanie trzecie

Opis

Poemat Grzegorza Wigilancjusza z Sambora (Gregorius Vigilantius Samboritanus, ok. 1523 – 26 II 1573 r.), kierownika szkoły przy Kościele Mariackim, a następnie wykładowcy sztuk wyzwolonych w Akademii Krakowskiej, pod tytułem Rozmyślanie trzecie (Theoresis tertia) ukazał się w drukarni Mateusza Siebeneichera prawdopodobnie w pierwszej połowie 1561 r. W wielowątkowej, barwnej opowieści poeta przedstawił szczegółowo relację ze swego spotkania na początku maja z Muzami i Apollinem na Zwierzyńcu pod Krakowem. Nie wyczerpuje ona jednak tematyki tego niejednoznacznego utworu o pogłębionej alegorycznie wymowie i zróżnicowanej retorycznie formie. W swobodnie snutej narracji, przerywanej rytmicznie kolejnymi widzeniami czy objawieniami bóstwa (Flora, Zefir, Charyty, Muzy, Apollo), Samborczyk znajduje miejsce dla mitologicznego kompendium, podręcznika sztuki poetyckiej, traktatu pedagogicznego i programu studiów. Wplatając w tę opowieść wątki autobiograficzne, daje się nam poznać jako nie tylko namaszczony przez Muzy, prawdziwie natchniony poeta, ale także wiarygodny przewodnik wiodący ku ich siedzibom.

Poemat o spotkaniu z Muzami wiąże się z ważnym momentem w życiu Samborczyka, jakim było uzyskanie wawrzynu magisterskiego na początku 1561 r., umożliwiające przejście ze szkoły mariackiej, w której od pewnego czasu pełnił on obowiązki kierownika (praefectus), do Kolegium Mniejszego i rozpoczęcie regularnych wykładów. Ten utwór wyrastał z dotychczasowych doświadczeń dydaktycznych Grzegorza, zdobytych głównie w Przemyślu, Lwowie i Krakowie. Zamykał pewien etap życia związany z podstawowym kształceniem uczniów w zakresie gramatyki, poetyki i retoryki; otwierał zupełnie nowy rozdział, zapowiadający znacznie większą swobodę w doborze omawianych autorów i sposobie ich komentowania. Wielowątkowa opowieść o Muzach, ich pochodzeniu, wyglądzie, zwyczajach i twórczej działalności, jest od samego początku narracją, której głównym bohaterem pozostaje poeta-nauczyciel, raz zwracający się bezpośrednio do „dziewięciu sióstr” czy Apollina w podniosłych inwokacjach, innym razem przemawiający życzliwie do swoich uczniów, jeszcze innym razem dzielący się z czytelnikiem osobistymi przemyśleniami i wątpliwościami.