Historie w rzeczach i miejscach ukryte (Czerna)

Opis

Historię karmelitańskiego eremu w Czernej spisywała rzesza oddanych Bogu ludzi, którzy uczestnicząc w sztafecie pokoleń zasilali jego wspólnotę przez minione czterysta lat. Składali tutaj zakonne śluby, modlili się i pracowali, radowali się i cierpieli, a wreszcie umierali. Było ich bardzo wielu. Imion niektórych z nich do dzisiaj nie znamy, ale zna je Bóg.
Własne dzieje tego miejsca opowiada także skała – czarny marmur i biały wapień. To z nich zbudowano święty przybytek, by służył człowiekowi za miejsce słuchania Stwórcy. Zestawienie bieli z czernią, prostota idąca w parze z ubóstwem murów, od dawien dawna przedziwnie nastrajały dusze przybywających do tego miejsca pielgrzymów. Jeden z nich pisał w 1842 roku, że za bramą na lewo jest „mały kościółek, którego okna zasłonięte gęstym lasem, mało przepuszczają światła i wzbudzają jakąś niewypowiedzianie miłą posępność. Kościół nie ma w sobie nic osobliwego, żadnych pięknych obrazów, tylko marmuru czarnego jest w nim bardzo wiele, takaż posadzka, drzwi i balustrada przed ołtarzem” (PN: 1308). I chociaż na przełomie XX i XXI wieku pojawiły się w świątyni liczne przedmioty wypełniając jej puste dotąd przestrzenie, zagracając nieco, ona i tak wciąż woła ku sobie tych, którzy umieją i chcą słuchać ciszy jej murów. Ludzie tworzą miejsca, ale to miejsca kształtują ludzi.
W 1937 roku klasztor wraz z obiektami znajdującymi się na obszarze wielkiej klauzury został wpisany do rejestru zabytków. W piśmie z 17 marca tegoż roku Konserwator Okręgu Krakowskiego, Bogdan Treter, orzekł: „(…) uznaję kościół i klasztor Ojców Karmelitów Bosych pod wezwaniem św. Eliasza w Czernej, powiatu chrzanowskiego, diecezji krakowskiej, jako posiadający wartość artystyczną, kulturalną i historyczną, za zabytek podlegający ochronie prawa. Równocześnie określam, że granice zabytku i otoczenia rozciągają się na całość budowli kościoła i klasztoru wraz z najbliższym otoczeniem, to jest drzewami i krzewami. Orzeczenie powyższe motywuję tym, że budowle powyższe wzniesione w XVII wieku, fundacji Agnieszki z Tęczyńskich Firlejowej, posiadają dobrze zachowane, charakterystyczne cechy stylistyczne dla swej epoki” (MC: 5).
Oddzielnym pismem, ale z tą sama datą, wpisał do rejestru zabytków także most eremicki: „(…) uznaję tak zwany «most pustelniczy» («diabelski») w Czernej, będący własnością tamtejszego Konwentu, jako posiadający wartość artystyczną, kulturalną i historyczną, za zabytek podlegający ochronie prawa. Równocześnie określam, że granice zabytku i otoczenia rozciągają się na całość zabytku i najbliższego otoczenia. Orzeczenie powyższe motywuję tym, że jest to dobrze zachowany dawny most wiodący do klasztoru, przerzucony przez wąwóz, który wraz ze swym otoczeniem przyrodniczym przedstawia charakterystyczny obraz i z tego względu zasługuje na ochronę” (MC: 6).