Podręczna gramatyka języka cerkiewnosłowiańskiego

Opis

WPROWADZENIE

Podręcznik niniejszy zawiera podstawowe wiadomości o języku cerkiewnosłowiańskim (liturgicznym). Jego celem jest dostarczenie niezbędnego minimum wiedzy w zakresie dwóch pierwszych działów gramatyki, tj. fonetyki i morfologii języka używanego w liturgii Cerkwi Prawosławnej na terenie naszego kraju, inaczej niż ma się to z działem trzecim czyli składnią i wiadomościami uzupełniającymi.

Materiał zawarty w podręczniku podzielony został na trzy podstawowe części.

Część I - „Wiadomości wstępne” obejmuje informacje o alfabecie cer­kiewnosłowiańskim, zasadach pisowni, wartości głosowej (wymowie) znaków literowych, akcencie, interpunkcji oraz o zasadach skracania wyrazów pod tytlem (tytłem).

Część II stanowi „Przegląd części mowy”. Na szczególną uwagę zasługują tu różnorodne formy czasownikowe, których odpowiedników już nie używa się w języku polskim, jak np. imperfectum, aoryst, perfectum czy plusąuamperfectum. Niektóre rozdziały części morfologicznej mogą wydać się dość kontrowersyjne, np. „Stopniowanie przymiotników”. Jest to spowodowane zróżnicowanym podejściem do tego zagadnienia wszystkich trzech autorów gramatyk języka cerki ewnosłowiańskiego, które wykorzystano w niniejszej pracy.

Część III zawiera obszerne wiadomości ze składni cerkiewnosłowiańskiej. Tu z kolei zwracają na siebie uwagę takie specyficzne konstrukcje składniowe, nie spotykane w języku polskim, jak celownik niezależny, biernik z imiesłowem, biernik, celownik oraz mianownik z bezokolicznikiem, a także zjawisko językowe zwane „antyptosis”, o którym nie wspomina się we współczesnych zagranicznych gramatykach języka cerkiewnosłowiańskiego, jak również w polskich gramatykach języka scs. Ponadto w rozdziale poświęconym uzupełnieniu należy zwrócić uwagę na podrozdział odnoszący się do wiadomości o tzw. strukurze powierzchniowej i głębokiej wypowiedzenia, co przyczyni się w bardzo poważnym stopniu do prawidłowego odczytywania znaczenia cerkiewnosłowiańsjkich tekstów.

Na końcu pracy przed biografią autora podręcznika został umieszczony słownik cerkiewnosłowiańsko-polski zawierający oprócz haseł skomplikowane dla zrozumienia wyjątki tekstów z ich objaśnieniami.

Autor żywi nadzieję, iż niniejszy podręcznik ułatwi w znacznym stopniu wszystkim zainteresowanym zdobycie podstawowej wiedzy w zakresie gramatyki cerkiewnosłowiańskiej, jakże potrzebnej do zrozumienia bogactwa cs. tekstów liturgicznych naszej Świętej Cerkwi.

ks. mitrat Stanisław (Eustachy) Strach