Kanonizacja świętych w Prawosławiu

Opis

Święci zajmują bardzo ważne miejsce w Kościele prawosławnym, a ich kult jest jednym z głównych wyróżników Prawosławia. Uważani są oni za ludzi, którzy osiągnęli wyżyny duchowe i dzięki łasce Bożej zjednoczyli się z Chrystusem. Kościół prawosławny wierzy i naucza, że ich świętość, będąca skrawkiem odblasku Bożej świętości, pochodzi od Samego Boga, który jest jedynym źródłem świętości jako takiej. Kult świętych jest nieodłączny od czci oddawanej Bogu. Stanowi on akt uwielbienia Boga i dziękczynienia Mu za uświęcenie, którym obdarował tych, którzy najbardziej gorliwie Go naśladują. W Prawosławiu święci nie są traktowani jako pośrednicy pomiędzy ludźmi żyjącymi a Bogiem, bowiem jeden jest tylko Pośrednik pomiędzy człowiekiem a Bogiem - Jezus Chrystus (l Tm 2,5). Święci w Kościele prawosławnym to pomocnicy wiernych, „żywi nosiciele prawdziwego chrześcijaństwa, życie których służy wysokim przykładem moralnym"1 a także „przyjaciele Chrystusa oraz dzieci i dziedzice Boga”. „Ten, kto nie ma przyjaciół w niebiosach, nie jest w stanie prawidłowo odbierać tej pobożności, którą otaczani są święci w Kościele prawosławnym” -pisze jeden ze współczesnych prawosławnych teologów. Święci nie zastępują więc sobą Boga, a są naszymi gorliwymi „współbłagalnikami, przyjaciółmi i pomocnikami” (por. J 15,14-15), naszymi braćmi (por. Mt 12,49), uczestnikami chwały Bożej (por. J 17,22). Dla prawidłowego zrozumienia kultu świętych nieodzowne jest wyraźne rozgraniczenie dwóch kwestii: oddawania chwały (czy też uwielbienia bądź adoracji) Bogu oraz czci, która jest należna świętym. Na temat różnicy pomiędzy obiema pojęciami pisał już św. Jan z Damaszku: „Oddawanie czci jest znakiem okazywania uniżenia i szacunku; znamy zaś różne rodzaje wyrażania czci. Najpierw istnieje uwielbienie, jakie winniśmy składać jedynie samemu Bogu, który ze względu na swą naturę sam godzien jest chwały. Następnie, ze względu na godnego uwielbienia ze swej natury Boga, składamy cześć Jego przyjaciołom i sługom”. Ten sam święty wzywał też: „Czcijmy i adorujmy naszego Stwórcę, Tego, który nadał kształt wszystkiemu, a który jedyny ze Swej natury zasługuje na Boską cześć. Czcijmy świętą Bogurodzicę nie jako Boga, ale jako Matkę Boga ze względu na ciało. Oddawajmy cześć również świętym, ponieważ są wybranymi przyjaciółmi Boga, obdarzonymi śmiałością wobec Niego”. Istotne znaczenie dla ugruntowania kultu świętych w Kościele miał VII Sobór Powszechny (787), Ojcowie którego zaznaczyli m.in.. Że świętych nie otacza się „taką adoracją, jaka, według naszej wiary, należy się wyłącznie Naturze Bożej”, a oddaje się im cześć przez ofiarowanie kadzidła i zapalanie świateł. W jaki sposób Kościół prawosławny normuje kwestię, komu należy oddawać cześć jako świętym? Jakimi kryteriami kierował się, a jakimi obecnie kieruje dokonując wyboru tych spośród zmarłych, kogo chce postawić wiernym za wzory do naśladowania? Kogo i w jaki sposób uznaje za świętego, aby tym samym zezwolić na kierowanie do niego modlitw z prośbą o orędownictwo przed Bogiem? Jak proces kanonizacyjny odbywał się kiedyś, a jak wygląda współcześnie? Na te i inne pytania, związane z kwestią zaliczenia niektórych spośród wiernych do grona świętych, stara się odpowiedzieć niniejsze opracowanie.