Patrystyka

Homilie do Księgi Psalmów Jana Chryzostoma w przekładzie ks. prof. Antoniego Paciorka to fascynujące wprowadzenie w świat wczesnochrześcijańskiej egzegezy, łączące precyzję naukową z głębią duchową. Autor ukazuje nie tylko historyczny kontekst powstania dzieła, lecz także jego teologiczne bogactwo i pastoralny charakter. Szczególnie interesujące są rozważania nad zasadą określaną jako akribeia oraz ideą synkatabasis, które nadają interpretacji Biblii wymiar chrystologiczny.
Tekst zachęca do refleksji nad tym, jak czytać Pismo Święte – nie tylko dosłownie, ale z uwzględnieniem jego obrazowości i głębi duchowej. Chryzostom jawi się jako nauczyciel modlitwy, moralista i przewodnik duchowy, który zna realia życia i nie boi się ich nazywać. Autor porusza także kontrowersje teologiczne, jak zarzut semipelagianizmu, co czyni ją jeszcze bardziej intrygującą.
To lektura obowiązkowa dla każdego, kto pragnie zrozumieć, jak Biblia była interpretowana w pierwszych wiekach chrześcijaństwa – z pasją, pokorą i teologiczną finezją.

Ambroży z Mediolanu (340–397) to jeden z najwybitniejszych ojców Kościoła piszących po łacinie. Był nie tylko sprawnym politykiem, duszpasterzem, animatorem życia społecznego, ale także, wbrew opinii niektórych badaczy jego spuścizny, dobrym teologiem. Wydaje się, że krytyczne podejście uczonych do umiejętności teologicznych Ambrożego spowodowane było cierpkimi uwagami Hieronima ze Strydonu, który we wstępie do swego przekładu traktatu O Duchu Świętym Dydyma Ślepego lekceważąco wypowiedział się na temat dzieła Mediolańczyka o tym samym tytule. Obecnie stanowisko to należy, jak się wydaje, zweryfikować i przyznać, że bogactwo spuścizny literackiej związanej z teologią i egzegezą biblijną biskupa Mediolanu jest naprawdę doniosłe.
Pozostawił on po sobie wiele listów adresowanych do przeróżnych osób związanych z Kościołem, światem polityki i nauki. Ponadto w jego dorobku znajdziemy dzieła mające charakter dogmatyczny, katechetyczno-pastoralny oraz ascetyczno-moralny. Jednakże doskonała większość jego dzieł to komentarze egzegetyczne do Pisma Świętego. Szczególnym upodobaniem darzył Pieśń nad Pieśniami, a chociaż nigdy osobno jej nie skomentował, to jednak gdyby zebrać poświęcone jej urywki jego twórczości – jak zaznacza Luigi F. Pizzolato – bez wątpienia powstałby prawie kompletny komentarz do tej księgi. Spośród 17 prac egzegetycznych Ambrożego większość dotyczy Starego Testamentu. Dziewięć z nich poświęcił objaśnieniu poszczególnych rozdziałów Księgi Rodzaju. Nadto w sposób metodyczny objaśnił jeszcze 13 psalmów, z Nowego Testamentu natomiast jedynie Ewangelię według św. Łukasza. Należy jednak pamiętać, że wiele egzegetycznych kwestii Ambroży roztrząsał przy innych okazjach, np. w listach.
Proponujemy uwadze czytelnika pierwszy polski przekład Expositio psalmi CXVIII, najobszerniejszego dzieła Mediolańczyka, które wciąż nie doczekało się zbyt licznych przekładów na języki nowożytne. Skutkiem tego niewielka liczba opracowań i artykułów podejmuje szczegółowe zagadnienia zawarte w tym utworze. Luigi F. Pizzolato we wstępie do swojego włoskiego przekładu tego dzieła, oprócz ogólnej literatury związanej z postacią biskupa Mediolanu i jego dorobkiem, podaje również skromną bibliografię dotyczącą ściśle Komentarza do Psalmu 118. Wymienia tam m.in. pracę doktorską D. Ceccato, w której autor przedstawił chrześcijańskie źródła, z których czerpał Ambroży przy tworzeniu tego komentarza. Autor edycji wymienia ponadto artykuł Adeliny Gariglio, w którym autorka zestawia sposoby komentowania Psalmu 118 przyjęte przez Ambrożego i przez Hilarego z Poitiers, a także artykuł Pietro Meloniego na temat wpływu Komentarza do Pieśni nad Pieśniami Hipolita Rzymskiego do Komentarza do Psalmu 118 Ambrożego. Przy okazji możemy tu wymienić jeszcze artykuły samego L.F. Pizzolato, który zajął się ustaleniem daty powstania dzieła biskupa Mediolanu oraz dokonał analizy retorycznej autorskiego wstępu do Komentarza do Psalmu 118. Ciekawy artykuł dotyczący obecności fragmentów Eneidy Wergiliusza w tym komentarzu napisała Angela Russell Christman. Natomiast monumentalna praca Hansa Jörga Auf der Maura wprowadza czytelnika w rozumienie psalmów przez biskupa Mediolanu. Jednak do tej pory najobszerniejszą pracą poświęconą w całości Komentarzowi do Psalmu 118 pozostaje monografia czeskiego badacza Davida Vopřady, która dotyczy mistagogii chrześcijańskiej obecnej w tym utworze / Adam Wilczyński, fragment Wstępu

Homilie do Dziejów Apostolskich powstały w latach 400–401. W dużej mierze teksty zebrane w zbiorze poświęcone są egzegezie biblijnej. Jednak dla Chryzostoma większe znaczenie zdaje się mieć duszpasterskie pouczenie homilii, wynikające z przeprowadzonej egzegezy. Tematyka poruszana przez Chryzostoma jest niezwykle bogata. W swoich kazaniach nawiązuje do różnych praktycznych zagadnień życia chrześcijańskiego: wyjaśnia sens małżeństwa, krytykuje udział wiernych w widowiskach teatralnych i wyścigach konnych, piętnuje wystawny tryb życia zamożnych. Szczególny nacisk kładzie na pracę chrześcijanina nad cnotami i eliminowaniem wad.
To nie tylko jeden z najciekawszych komentarzy egzegetycznych do Dziejów Apostolskich, ale także źródło wiedzy historycznej na temat zwyczajów i poglądów chrześcijan żyjących w ówczesnym Konstantynopolu. Homilie Chryzostoma są tym cenniejsze, że to jedyny pochodzący z pierwszego tysiąclecia chrześcijaństwa zachowany w całości komentarz do tej księgi Nowego Testamentu.
Święty Jan Chryzostom (ok. 349–407), patriarcha Konstantynopola i jeden z czterech wielkich doktorów Kościoła wschodniego, był wybitnym kaznodzieją. Pozostawił po sobie wielką spuściznę literacką, której część – do tej pory nieprzetłumaczone na język polski Homilie do Dziejów Apostolskich – publikujemy w kolejnym tomie „Źródeł Myśli Teologicznej”.

Didache to jedno z najstarszych chrześcijańskich pism proste, konkretne i zaskakująco aktualne. W szesnastu krótkich rozdziałach znajdziemy pierwszy znany opis chrztu, praktyczne rady dla katechumenów oraz wskazówki, jak żyć w wierze, jak się modlić, i jak budować wspólnotę. Wiele miejsca poświęca wędrownym prorokom i charyzmatykom z naciskiem na rozeznawanie ich autentyczności. Całość zamyka wezwanie do czujności bo Pan może powrócić w każdej chwili.
Dla każdego poszukującego źródeł pierwotnej wiary lektura obowiązkowa
Tłumaczenie: Kamil Mańka

anonimowy krótki traktat starożytnego chrześcijaństwa, jedno ze starszych pism Ojców apostolskich

Prezentowana książka wyrasta z doświadczenia formacji uczniowskiej w ramach spotkań grup biblijnych, w których podjęta została próba odczytania Ewangelii Marka w kluczu inicjacyjnym, rozumianym jako proces stopniowego wtajemniczenia w osobę Jezusa. Celem prezentowanej monografii jest ukazanie inicjacji egzystencjalnej współczesnego chrześcijanina, odsłaniającej się w pierwszej części Ewangelii Marka (1, 1 - 8, 30) i opartej na kanwie inicjacji historycznej, którą Jezus przeprowadził z uczniami. W realizacji tego celu wykorzystano trzy środki: podejście inicjacyjne, twórczość wybranych Ojców Kościoła, jak również współczesne opracowania dotyczące Ewangelii Marka. W wyniku przeprowadzonej analizy przedstawiono strukturę inicjacji egzystencjalnej w tej części Ewangelii i wyodrębniono dwa główne wątki inicjacyjne, jakimi są: indywidualny rozwój wiary oraz proces tworzenia środowiska wiary. Publikacja ma charakter naukowy, ale jest adresowana do każdego, kto pragnie rozwijać swoją wiarę, krocząc ścieżką wtajemniczenia w osobę Jezusa ukazaną w Ewangelii Marka.

Asceticon to zbiór logoi, norm skierowanych do każdego, kto chce żyć pełnią chrześcijańskiego przesłania.
Choć powstał piętnaście wieków temu na gorących piaskach Egiptu i Palestyny, wciąż zachowuje nadzwyczajną aktualność i świeżość.

Autor, Izajasz z Gazy, którego niemal z pewnością możemy utożsamić z Izajaszem ze Scete, urodził się w pierwszej połowie V wieku, a zmarł w 488 roku w Gazie. Miłował skromność i życie ascetyczne. Prowadził je najpierw w Eleuteropolis, a następnie w pobliżu Gazy, gdzie założył monastyr. Po przekazaniu jego zarządu uczniowi Piotrowi, żył w całkowitym odosobnieniu.

Asceticon to dzieło napisane z prostotą, ale i wielką głębią. Służy pomocą każdemu, kto chce umierać dla siebie, by rodzić się do życia w Chrystusie. Wzywa do nawrócenia i udziela wskazówek, jak na tej drodze stawiać kolejne kroki.

Cenisz sobie mądrość ojców Kościoła? Sięgnij po homilie św. Jana Chryzostoma, zwanego również Janem Złotoustym, do Pierwszego i Drugiego Listu św. Pawła do Tesaloniczan. To już 9 tom z serii „Biblia Ojców”.

Wierny i zrozumiały przekład
Przekładu z języka greckiego na język polski dokonał znany biblista, ks. Antoni Paciorek. Jest on również autorem wprowadzenia i przypisów. Przekład łączy w sobie dwa istotne elementy: jest zrozumiały, a zarazem wierny oryginałowi. Charakteryzuje go piękny styl, kongenialny wobec sposobu myślenia i pisania złotoustego kaznodziei. Od strony merytorycznej przekład uwypukla bogactwo teologicznych skojarzeń, psychologicznych obserwacji i duchowych odniesień, jakie nasuwa greckiemu homilecie tekst natchniony.

Przydatna pomoc
Homilie Chryzostoma pozwalają zapoznać się ze stanem moralno-duchowym społeczności, do której były wygłaszane. Piętnowane w nich na podstawie tekstu Pawłowych listów wady i grzechy mieszkańców Konstantynopola nierzadko przypominają problemy duszpasterskie spotykane współcześnie. Dlatego publikacja polskiego przekładu homilii powinna zainteresować nie tylko historyków biblijnej egzegezy i badaczy dziejów Kościoła, ale także duszpasterzy.

Seria Pisma Starochrześcijańskich Pisarzy została zapoczątkowana w 1969 roku. Zespół redakcyjny pod kierunkiem ks. Tadeusza Kołosowskiego dokonuje tłumaczeń wybranych tekstów pisarzy wczesnochrześcijańskich, jednocześnie przybliżając czytelnikowi życie autorów i całokształt ich działalności literackiej. Oszczędna forma graficzna serii nawiązuje do surowego, często wręcz ascetycznego stylu życia w pierwszych wiekach chrześcijaństwa. Seria niezwykle ważna w zakresie dostępu do polskich wersji tekstów źródłowych, niezbędnych do badań prowadzonych w wielu dziedzinach nauki o Kościele.

Seria Pisma Starochrześcijańskich Pisarzy została zapoczątkowana w 1969 roku. Zespół redakcyjny pod kierunkiem ks. Tadeusza Kołosowskiego dokonuje tłumaczeń wybranych tekstów pisarzy wczesnochrześcijańskich, jednocześnie przybliżając czytelnikowi życie autorów i całokształt ich działalności literackiej. Oszczędna forma graficzna serii nawiązuje do surowego, często wręcz ascetycznego stylu życia w pierwszych wiekach chrześcijaństwa. Seria niezwykle ważna w zakresie dostępu do polskich wersji tekstów źródłowych, niezbędnych do badań prowadzonych w wielu dziedzinach nauki o Kościele.

św. Hipolit - Hipolit był kapłanem i męczennikiem wraz z papieżem Poncjanem, w epoce cesarza Aleksandra Sewera (222–235). Początkowo był heretyckim kapłanem, ale kiedy został skazany na roboty przymusowe, pojednał się z prawowitą wiarą Kościoła, a następnie poniósł męczeństwo. W ikonografii jego postać jest mylona z legendarnym stróżem więziennym Świętego Wawrzyńca, również o imieniu Hipolit, męczennikiem z III wieku, który według Legenda aurea został rozszarpany przez konie.

Teodoret z Cyru, biskup - eden z najbardziej wszechstronnych Ojców greckich, wybitny stylista, egzegeta i oryginalny teolog, jeden z nielicznych, którzy zdobyli się w ciągu wieków na szczere odwołanie własnych błędów.

Zbiór tekstów greckich i łacińskich pisarzy wczesnochrześcijańskich, którzy komentowali biblijne zachęty do nieprzerwanej modlitwy. Kluczem wyboru tekstów są słowa św. Pawła – nieustannie się módlcie (1 Tes 5, 17). Doskonała pozycja dla tych, co chcą lepiej poznać i praktykować Modlitwę Jezusową.

Często sądzi się, że dyskusja o modelu kapłana to wymysł naszych czasów. Absolutnie nie, Proszę Państwa. Czytając teksty Ojców Kościoła zawarte w tym tomie zdaje nam się, że bierzemy udział we współczesnej dyskusji nt. księży i ich posługi, tyle że czasami wypowiedzianej nieco staroświeckim językiem. Mówią oni o świętości, ale i grzechach kapłanów, o aktywnej pracy duszpasterskiej i kontemplacji, o konieczności czytania Pisma św. i rozmyślań codziennych, o dobrym przygotowywaniu się do kazań.

Homilie św. Jana Chryzostoma
Chcesz poznać lepiej mądrość ojców Kościoła? Sięgnij po homilie św. Jana Chryzostoma, zwanego również Janem Złotoustym, inspirowane Listem do Kolosan. Dzięki nim masz szansę zaznajomić się z nauczaniem przekazywanym podczas zgromadzeń liturgicznych w Konstantynopolu ok. 1600 lat temu.

Siódmy tom z serii “Biblia Ojców”
Niniejsza książka to część serii wydawniczej “Biblia Ojców”, zawierającej przykłady biblijnych homilii, kazań i komentarzy ojców Kościoła, a także najwcześniejszych pisarzy kościelnych. Dzięki niej masz szansę poznać klimat myślowy bliski apostołom, a także poczuć świeżość samych początków i pierwszych wspólnot Kościoła.

Zaczynamy lekturę apoftegmatów Ojców Pustyni. Czytelnik dostaje do ręki zapis konferencji wygłaszanych w klasztorze w Żarnowcu w latach 2018–2021 i następnie spisanych z nagrania, z pewnymi skrótami, wprowadzonymi dla uniknięcia zbyt licznych powtórzeń. Stąd nieco gawędziarski charakter tej książki. Jest ona mimo to częścią większego cyklu komentującego najważniejsze dzieła literatury monastycznej, które miały szczególny wpływ tak na rozwój życia zakonnego w chrześcijaństwie, jak i na kulturę chrześcijańską w ogóle. Są to, w chronologicznym porządku powstawania: Księga Starców, Reguła św. Benedykta i księga O naśladowaniu Chrystusa. Jeśli dodamy Wyznania św. Augustyna, otrzymamy właściwie komplet najsłynniejszych w Kościele zapisów odwiecznej tęsknoty ludzkiej do Boga.

„Księga Starców” (Gerontikon) to najstarszy zbiór nauk wczesnych monastycznych „ojców”, pierwsza zachowana próba spisania mądrości pustyni. W czasie jej spisywania mądrość ta mogła sobie liczyć około stu lat, więc było to dwa lub trzy pokolenia doświadczeń. I już wtedy była na tym poziomie znajomości praw rządzących życiem duchowym i ludzką psychiką, na którym trwa nadal. Jakiś pustelnik, może mnich wędrowny, postanowił sobie, że zamiast chodzenia jak dotąd do ojców po słowo, lepiej będzie mieć ich nauki dostępne i powielone na piśmie, więc on je spisze. Ogromne przedsięwzięcie! Niektórych ojców w ogóle już nie mógł znać, zapisywał więc to, co o nich zapamiętali uczniowie; niektórych odwiedził sam, albo korzystał, co jest zwłaszcza możliwe w wypadku abba Pojmena, z jakichś już porobionych pisemnych zbiorków. (Nauk abba Pojmena zachowało się wyjątkowo dużo, i dlatego uczeni przypuszczają, że może je spisano, zanim jeszcze nasz nieznany kompilator przystąpił do dzieła.)

Kompilator chciał oczywiście swój materiał uporządkować. Jeszcze mu nie przyszło do głowy uporządkować tematycznie; tym bardziej chronologicznie, bo też i nie mógł wiedzieć, który abba od którego był starszy, jeśli już obaj zmarli. Wobec tego uporządkował materiał alfabetycznie, według greckiego oczywiście alfabetu, bo pisał po grecku. Jego greka jest dosyć uproszczona: to greka późna, zwana mową wspólną – koine, którą się posługiwało całe Cesarstwo Rzymskie, od Hiszpanii, aż po granice Persji. I od Germanii aż po Egipt. W tej księdze ona jest czasami trochę skażona przez jakieś (może koptyjskie?) naleciałości. A już na pewno jest gramatycznie uproszczona. Czemu wspominam o języku? Alfa, beta, gamma, delta, a więc najpierw Ojcowie na A, potem Ojcowie na B, potem Ojcowie na G, bo gamma, potem Ojcowie na D, bo delta. Porządek według alfabetu greckiego. Skutek jest taki, że polski czytelnik ma dodatkową trudność ze znalezieniem któregoś z ojców, i jeżeli interesują go konkretne postacie, musi wertować spis treści. Na szczęście dla nas: ten, którego uważano za pierwszego pustelnika i ojca całego ruchu, Antoni Wielki, nazywał się na A, więc można go było umieścić na samym początku. Drugą i trzecią literą imienia kompilator już się nie przejmował, inaczej niż to jest w naszych dzisiejszych katalogach alfabetycznych. Ponieważ, jak wspomniałam, nie ma tu porządku chronologicznego, nie układa się też z tej księgi żadna historia zasiedlania pustyni / Małgorzata Borkowska OSB

Każdy rozsądny człowiek poszukuje mądrości i ludzi mądrych. Dystans czasu i przestrzeni nie jest tutaj przeszkodą. A jeśli natrafi się na mądrych ludzi, którzy mądrością umieją się dzielić? Z takim przypadkiem mamy do czynienia, gdy spotykamy się z Ojcami Pustyni, czyli pierwszymi mnichami, którzy żyli w Egipcie między IV a VI wiekiem. Ich krótkie sentencje, zwane apoftegmatami, koncentrują się na najważniejszych problemach człowieka wszystkich epok: czym jest życie, szczęście, grzech, jak się modlić i jak mam dojść do zbawienia?

Kim jest Bóg i czy mogę liczyć na przebaczenie moich win? Kto może liczyć na nadzieję płynącą z wiary? Zapytajmy ich także o nasze własne problemy: Abba, powiedz mi słowo!

Spis utworów
01-02 Konferencje I: Wprowadzenie - 20’04”
03-04 Konferencje II: Siedź w celi - 39’53”
05-06 Konferencje III: Pytaj! - 35’49”
07-08 Konferencje IV: Bojaźń Boża - 40’15”
09 -10 Konferencje V: Modlitwa i śmierć - 30’47”
11-12 Konferencje VI: Pytania od uczestników – 43’22”

Komentarz Cyryla do Pierwszego Listu Apostoła Pawła do Koryntian to dzieło o niezwykle zróżnicowanej treści, oferujące doskonałą kopalnię wiedzy dla każdego, kto chciałby nauczyć się i doświadczyć, jak po mistrzowsku można aktualizować biblijne przesłanie. Cyryl Aleksandryjski to jeden z najważniejszych teologów epoki patrystycznej. Autor przedstawia nam pierwsze polskie tłumaczenie zachowanych fragmentów komentarza, oparte na własnych najnowszych wydaniach krytycznych tekstu. Przekład poprzedzony został obszernym wstępem i jest opatrzony szczegółowymi objaśnieniami.

"Święty Ambroży, jakkolwiek wychowany został we wczesnochrześcijańskiej rzymskiej rodzinie, duchownym katolickim został raczej przypadkowo. Był synem wysokiego rzymskiego urzędnika, skończył prawo i także wybrał karierę podobną do ojcowskiej, na szczeblu na tyle wysokim, że granica pomiędzy urzędnikiem (wykonawcą cudzych decyzji) a politykiem (autorem decyzji) ulegała zatarciu. Nie obrał więc celowo i świadomie drogi duchownej. Biskupem został nieco przypadkowo, w wyniku kompromisu politycznego pomiędzy zwalczającymi się stronnictwami politycznymi i konfesyjnymi (katolikami i arianami). Dopiero zostawszy biskupem, zaczął studiować Literę biblijną i teologię, aby szybko dojść w tej dziedzinie do wielkiej biegłości i stać się strażnikiem ortodoksji wiary wobec narastającego w ówczesnej Italii arianizmu. I dopiero wtedy, gdy będziemy znali drogę życiową przyszłego biskupa Mediolanu, możemy zrozumieć, dlaczego tak mężnie stanął przeciwko cesarzowi Teodozjuszowi Wielkiemu. Nigdy wcześniej żaden duchowny nie miał ani odwagi, ani nawet pomysłu, aby tak dzielnie stawać wprost przeciwko władzy doczesnej, ponieważ nigdy wcześniej żaden polityk i członek elit intelektualnych Cesarstwa Rzymskiego nie został biskupem. () Niestety, po dziś dzień polski Czytelnik nie dostał - na ile nam wiadomo - żadnego opracowania ani biograficznego, ani opisującego poglądy teologiczne i polityczne św. Ambrożego. Recenzowana książka współczesnej francuskiej pisarki Anne Bernet zapełnia tę lukę". (Fragment recenzji wydawniczej)

Karmię was tym, czym sam żyję to parafraza zdania św. Augustyna doskonale oddająca charakter komentarzy niedzielnych czytań biblijnych. Dokonują ich Ojcowie Kościoła w swoich pismach. Kazania i homilie, jakie pozostawili po sobie, to dowód żywej lektury Pisma Świętego, ich codziennego pokarmu duchowego.

Obszerna książka ukazująca się teraz w nowym, udoskonalonym i powiększonym wydaniu to zachęta do wspólnej modlitwy z Ojcami Kościoła. Ksiądz Marek Starowieyski, który opracował te teksty, przekonuje, że świadectwa z przeszłości są nadal aktualne. W pismach autorów łacińskich, greckich, orientalnych, nawet tych określanych mianem „heretyków”, znaleźć można piękne i inspirujące fragmenty - strawę, która wzmocni każdego z nas i która będzie pretekstem do dalszych poszukiwań.

Wybór niniejszy obejmuje teksty wschodnie (greckie i syryjskie) i późniejsze nieco łacińskie na temat Eucharystii, które pokazują gminy tętniące życiem eucharystycznym i skupione wokół tego sakramentu. Stanowił on centrum i serce wspólnoty, element jednoczący Kościół, jego pokarm i napój duchowy. Prawda o Eucharystii była więc tak oczywista i bezdyskusyjnie przyjmowana, jako że sakrament ten należał do codziennego życia Kościoła, że brak w wśród pism starożytnego Kościoła większych traktatów na jej temat. Ale zachowały się bardzo liczne wzmianki, fragmenty homilii czy teksty liturgiczne, tchnące wiarą, które mogą stać się natchnieniem dla nas, ludzi XXI w.

„Radość i wesele ducha niesie chwila obecna! Bo oto nadeszły dla nas upragnione i miłe dni duchowych zaślubin!”

św. Jan Chryzostom Kat. 5,1

Z pierwszych wieków zachowało się kilka zbiorów katechez chrzcielnych. Jednym z najstarszych z nich są homilie św. Jana Chryzostoma, głoszone w latach 387–397 do przygotowujący się do chrztu i do nowo ochrzczonych. Jego katechezy rozpoczynają się głoszeniem „radosnej nowiny o wspaniałościach”, jakie „przygotował Bóg tym, którzy Go miłują”. Następnie kaznodzieja tłumaczy czym jest dar chrztu i jego znaczące nazwy, jak: kąpiel odrodzenia, oświecenie, zanurzenie (w śmierć Jezusa), pogrzebanie (razem z Chrystusem), duchowe obrzezanie, krzyż czyli ukrzyżowanie dawnego człowieka. Chętnie przywołuje w swoich katechezach obraz duchowego naczynia ulepionego przez chrzest z miękkiej gliny (skrucha), które różni się od naczynia garncarza tym, że raz rozbite nie może być odnowione. Bóg natomiast odnawia zarówno katechumenów „przez kąpiel odrodzenia”, jak też przez pokutę „tych, którzy przyjęli moc Ducha Świętego i potem upadli” Na koniec omawia konkretne zasady życia chrześcijańskiego (opanowanie języka, wystrzeganie się przysięgania), mające nie tylko wymiar czysto moralny czy socjologiczny, ale prowadzący również do tego, by móc „z czystym sercem przychodzić do Pana” .

Stosowane przez niego liczne porównania do zaślubin, zaciągnięcia się do wojska, do sportowych zmagań w palestrze czy na stadionie nawiązywały do zjawisk życia codziennego i miały poruszać wyobraźnię, serca słuchaczy i wpływać na ich formację. Stwarzały właściwy klimat do przygotowania się do sakramentów inicjacyjnych i do ich przeżycia ale przede wszystkim prowadziły do Chrystusa. Pokazywały bowiem, że chrzest stwarza mocne więzy z Chrystusem, który jest Oblubieńcem kochającym oblubienicę, który jest Panem, do którego służby warto się zaciągnąć, jest Zbawicielem, który chrześcijańskim „atletom” pomaga w duchowej walce. Piętnował jednak odwlekanie przyjęcia chrztu aż do śmierci ponieważ zdarzały się osoby, chciały spokojnie grzeszyć, a przed śmiercią otrzymać przebaczenie wszystkich swoich grzechów.

Święty Jan Chryzostom prawie każde swoje kazanie kończył zachętą pomocy bliźnim i do jałmużny, której sam dawał przykład jako rządca diecezji. Jako duszpasterz stawiał te same wymagania nie tylko sobie i ludziom Kościoła, ale także dworowi cesarskiemu.