Prawosławie

Prawosławie w Polsce ma wielowiekowe tradycje, swymi korzeniami sięgające dziedzictwa uczniów świętych braci Cyryla i Metodego. Chociaż prawosławne cerkwie rozsiane są po całym kraju, to ich prawdziwą skarbnicą jest Białostocczyzna, gdzie zamieszkuje większość prawosławnych.

Linia Narwi dzieli Białostocczyznę na dwie części: północną - należącą do Diecezji Białostocko-Gdańskiej, i południową stanowiącą część Diecezji Warszawsko-Bielskiej. Niniejszy album przybliża piękne architektoniczne dziedzictwo Prawosławia południowej Białostocczyzny.

Ponad 60 prawosławnych parafii położonych na Białostocczyźnie, znajdujących się w granicach Diecezji Warszawsko-Bielskiej, wchodzi w skład pięciu jednostek administracyjnych, zwanych dekanatami. Ich stolicami są: Bielsk Podlaski, Hajnówka, Siemiatycze, Narew i Kleszczele. Centralną świątynią każdej parafii jest cerkiew parafialna i niektóre parafie posiadają tylko tę jedną świątynię. Nierzadko jednak w skład parafii wchodzą też inne świątynie, w tym cmentarne, i kaplice. Wszystkie one, w łącznej liczbie ponad 150, zostały ujęte w niniejszym albumie.

Nawiązując do cerkiewnego podziału administracyjnego, świątynie zaprezentowane w tym albumie zostały podzielone na pięć grup odpowiadającym dekanatom, w każdym zaś dekanacie parafiom, w porządku alfabetycznym. Pozwala to na pokazanie szerokiego spektrum prawosławnego dziedzictwa tych ziem w pełnej różnorodności i krasie. Każda fotografia została opatrzona jedynie krótkim podpisem, bez podawania dodatkowych informacji, w tym dotyczących historii cerkwi czy kaplicy. Dane te nie wydają się w wydawnictwie albumowym niezbędne i mogłyby przeszkodzić czytelnikowi w odbiorze publikacji jako całości.

Wszystkie fotografie zaprezentowane w albumie, z drobnym wyjątkiem, powstały w okresie kilkunastu lat, między 2004 a 2021 rokiem, zarówno podczas specjalnych sesji, jak i okazjonalnie. Wykonywane były o różnych porach dnia i nocy, przy użyciu kilku aparatów fotograficznych i drona. Na przedstawionych fotografiach z łatwością można więc prześledzic zmiany, jakie zachodziły w tym czasie z tą czy inną świątynią, w szczególności w zakresie jej wyglądu zewnętrznego.

Udajmy się w fotograficzną podróż po prawosławnych świątyniach południowej Białostocczyzny, zachwyćmy się ich różnorodnością, różnobarwnością i pięknem. Niech podróż ta zainspiruje nas do osobistego obcowania z Prawosławiem tej części Polski.

Tekst w transliteracji rosyjskiej i tłumaczeniem na język polski

Modlitewne westchnienia rodziców za swe dzieci
Modlitwa do Matki Bożej
Modlitwa do Anioła Stróża
Modlitwa za dzieci mające trudności w nauce
Modlitwa za nieochrzczone niemowlęta Św. Jan Złotousty o wychowaniu dzieci

Spis treści:

O polichromiach Adama Stalony-Dobrzańskiego w cerkwi świętego Mikołaja Cudotwórcy w Michałowie - Irina Jazykowa
Dobrze, że jest Michałowo - Aleksander Naumow
Szkic do biografii Adama Stalony-Dobrzańskiego - Jan Stalony-Dobrzański
Ornament - Jan Stalony-Dobrzański
Wspomnienia artysty z pracy w Michałowie

Staraniami Parafii śww. app. Piotra i Pawła w Siemiatyczach ukazał się nowy Modlitewnik w języku cerkiewnosłowiańskim z równoległym tłumaczeniem na język polski. Został on wydany z okazji jubileuszu 590-lecia istnienia tejże parafii.

Modlitewnik zawiera modlitwy poranne, modlitwy w ciągu dnia (m.in. modlitwy przed posiłkiem, przed nauką, przed podróżą), modlitwy wieczorne, małe powieczerze, kanon modlitewny do Bogurodzicy (Parakleza), akatyst do Bogurodzicy, kanon pokajanny św. Andrzeja z Krety (skrócony do 63 troparionów), godziny Świętej Paschy, modlitwy przed Eucharystią, modlitwy po Eucharystii, kanon przed Eucharystią.

Prawosławny klasztor założony w XV wieku znany jako Pustynia Optina stał się w XIX w. ważnym ośrodkiem duchowym za sprawą świątobliwych mnichów, nazywanych Starcami z Optyny. Stali się duchowymi przewodnikami dla przybywających tam rzesz pielgrzymów zauroczonych ich sposobem życia i modlitwą. Starcy byli nieprzeciętnymi osobowościami.

W swoich wcześniejszych publikacjach Alain Durel opisywał życie codzienne mnichów i piękno góry Athos. Próbował wydobywać tajniki modlitwy serca. W książce Mądrość mnichów z góry Athos (tytuł oryginalny: Prier avec les Moines du Mont Athos) wprowadza te nauki w życie, zaczynając od zamilknięcia i oddania głosu gigantom kontemplacji.

Autor wybrał apoftegmaty ośmiu mnichów – mieszkańców Athosu, żyjących w XX i XXI wieku. Dwaj ojcowie to cenobici (Petroniu i Tichon), jeden z nich – Porfiriusz – mieszkał w samym sercu Aten, a pozostałych pięciu to eremici. Wszyscy są Grekami, poza Rumunem Petroniu i Libańczykiem Hieromnichem Izaakiem. Przez wiernych prawosławnych są czczeni i uważani za świętych, a dwóch z nich rzeczywiście zostało kanonizowanych przez Kościół prawosławny.

W połowie 2013 roku ukazała się książka pt. „Rozmowy o życiu i Cerkwi”, mająca postać „wywiadu-rzeki” Jarosława Charkiewicza ze zwierzchnikiem Cerkwi prawosławnej w Polsce metropolitą Sawą. Od tego czasu w naszej Cerkwi i Prawosławiu na świecie wydarzyło się wiele nowego, zaszło też niemało zmian w życiu społeczno-politycznym. Wszystko to stało się przyczynkiem do kontynuowania „wywiadu-rzeki”, którego efektem stała się książka pt. „Rozmowy o życiu i Cerkwi. Kontynuacja”.

Struktura książki jest prosta i czytelna, bowiem, w podziale na kolejne lata, omawiane są w niej najważniejsze wydarzenia dotyczące Prawosławia w Polsce w ostatnich latach. W wielu miejscach Jego Eminencja powraca pamięcią do wcześniejszych epizodów, które związane są z omawianymi wydarzeniami, co sprawia, że ich obraz staje się bardziej kompletny. Zdarzenia poruszane w wywiadzie nierzadko stają się też impulsem do skierowanych pod adresem metropolity Sawy pytań dotyczących prawosławnej nauki na ten czy inny temat, poruszania istotnych kwestii moralnych czy społecznych. Wszystko to sprawia, że nurt książki jest płynny i zachęcający do dalszej lektury.

Atrakcyjnym uzupełnieniem publikacji jest jej strona ilustracyjna. Wywiad przeplata bowiem ponad 120 fotografii ilustrujących omawiane w książce wydarzenia.

Prezentowana publikacja skierowana jest do szerokiego kręgu czytelników, a szczególnie zainteresowanych współczesną historią Cerkwi prawosławnej w Polsce i szerzej Prawosławiem.

Spis treści

Od redakcji
Irina Tatarova, bp Michał Janocha, Witali Michalczuk, Łukasz Hajduczenia O ikonie w Rzeczypospolitej dawniej i dziś Ks. Marek Ławreszuk
Błogosławieństwo i poświęcenie ikon Ihumen Pantelejmon (Karczewski) Chrystus-Oblubieniec, Chrystus ukrzyżowany i Chrystus w grobie Agnieszka Gronek
„A Słowo było u Boga”. O nowotestamentowych cytatach na ikonach Chrystusa w wiekach XV-XVIII z terenów Polski, Ukrainy i Białorusi
Aleksandra Sulikowska-Bełczowska
Zniewaga świętości i materialna wartość ikon
Jerzy Uścinowicz
Architektura i ikona - układ scalony od nowa
Karol Klauza
Uobecnienie w ikonie jako jeden z istotnych motywów pastoralnej posługi Cerkwi
Jakub Sobczak
Renowacja ikonostasu oraz polichromie w prawosławnej kaplicy cmentarnej pw. Św. Jerzego w Topilcu
Diakon Maciej Leszczyński Wybrane aspekty ikonografii archimandryty Zenona (Teodora) i jej teologiczne podstawy
MariolaWalczak-Mikołajczakowa, Aleksander Mikołajczak
Atanas Kameszew - prawosławny ikonograf w katolickiej katedrze Aleksandra R Michalska
Ikona czy obraz sakralny? Pisać czy malować? - kilka dylematów słownych wokół pojęć związanych ze sztuką prawosławną w Polsce
Alicja Z. Nowak
Słowo i obraz - diskos w drukowanych służebnikach pierwszej połowy XVII wieku (metropolia kijowska)
Denys Pilipowicz
Słowo i obraz w piśmiennictwie kręgu eparchii przemyskiej XVII-XVIII wieku Olga Kich-Masłej
Cmentarz - jako przestrzeń obrazu i słowa. Postmigracyjne cmentarze ziemi tomaszowskiej - przykład Wierzbicy Jan Stalony-Dobrzański
Adam Stalony-Dobrzański - droga ikonografa
Aleksander Naumow
Teologiczny wymiar programu ikonograficznego Adama Stalony-Dobrzańskiego w cerkwiach w Gródku i Michałowie
Inga Pawlicka
Obraz, słowo i ornament jako nierozłączna całość w polichromii cerkwi św. Mikołaja Cudotwórcy w Michałowie autorstwa Adama Stalony-Dobrzańskiego Joanna Tomalska-Więcek Polichromie cerkwi Narodzenia
Najświętszej Marii Panny w Gródku. Próba rozpoznania
Ks. Jarosław Szmajda
Wymiar ekumeniczny wielojęzycznych ornamentów w ikonografii cerkwi prawosławnej w Przemkowie autorstwa prof.. Adama Stalony-Dobrzańskiego …. Anna Siemieniec
Niezrealizowane projekty witraży Adama Stalony-Dobrzańskiego do cerkwi św. Onufrego w Jabłecznej
Maja Rogala
Wokół fotografii mieszkańców Witowa Teksty i konteksty
Марина Чистякова
Поучение Иоанна Златоуста о геенне в четьих сборниках Великого княжества Литовского
Надежда 3. Гаевская
Топика юродства. «Salos» как культурный топос Antoni Mironowicz
Przejęcie żyrowickiego sanktuarium przez unitów
Tomasz Hodana
Kalendarz rzymski nowy Herasyma Smotryckiego (nota edytorska)
Herasym Smotrycki, Kalendarz rzymski
nowy (tekst), tłum. Tomasz Hodana Ks. Paweł Zabrocki
Działalność Szkoły Ikonograficznej

WPROWADZENIE
Podręcznik niniejszy zawiera podstawowe wiadomości o języku cerkiewnosłowiańskim (liturgicznym). Jego celem jest dostarczenie niezbędnego minimum wiedzy w zakresie dwóch pierwszych działów gramatyki, tj. fonetyki i morfologii języka używanego w liturgii Cerkwi Prawosławnej na terenie naszego kraju, inaczej niż ma się to z działem trzecim czyli składnią i wiadomościami uzupełniającymi.

Materiał zawarty w podręczniku podzielony został na trzy podstawowe części.

Część I - „Wiadomości wstępne” obejmuje informacje o alfabecie cer­kiewnosłowiańskim, zasadach pisowni, wartości głosowej (wymowie) znaków literowych, akcencie, interpunkcji oraz o zasadach skracania wyrazów pod tytlem (tytłem).

Część II stanowi „Przegląd części mowy”. Na szczególną uwagę zasługują tu różnorodne formy czasownikowe, których odpowiedników już nie używa się w języku polskim, jak np.. Imperfectum, aoryst, perfectum czy plusąuamperfectum. Niektóre rozdziały części morfologicznej mogą wydać się dość kontrowersyjne, np.. „Stopniowanie przymiotników”. Jest to spowodowane zróżnicowanym podejściem do tego zagadnienia wszystkich trzech autorów gramatyk języka cerki ewnosłowiańskiego, które wykorzystano w niniejszej pracy.

Część III zawiera obszerne wiadomości ze składni cerkiewnosłowiańskiej. Tu z kolei zwracają na siebie uwagę takie specyficzne konstrukcje składniowe, nie spotykane w języku polskim, jak celownik niezależny, biernik z imiesłowem, biernik, celownik oraz mianownik z bezokolicznikiem, a także zjawisko językowe zwane „antyptosis”, o którym nie wspomina się we współczesnych zagranicznych gramatykach języka cerkiewnosłowiańskiego, jak również w polskich gramatykach języka scs. Ponadto w rozdziale poświęconym uzupełnieniu należy zwrócić uwagę na podrozdział odnoszący się do wiadomości o tzw. Strukurze powierzchniowej i głębokiej wypowiedzenia, co przyczyni się w bardzo poważnym stopniu do prawidłowego odczytywania znaczenia cerkiewnosłowiańsjkich tekstów.

Na końcu pracy przed biografią autora podręcznika został umieszczony słownik cerkiewnosłowiańsko-polski zawierający oprócz haseł skomplikowane dla zrozumienia wyjątki tekstów z ich objaśnieniami.

Autor żywi nadzieję, iż niniejszy podręcznik ułatwi w znacznym stopniu wszystkim zainteresowanym zdobycie podstawowej wiedzy w zakresie gramatyki cerkiewnosłowiańskiej, jakże potrzebnej do zrozumienia bogactwa cs. Tekstów liturgicznych naszej Świętej Cerkwi.

ks. Mitrat Stanisław (Eustachy) Strach

W pierwszym tegorocznym numerze „Wiadomości PAKP” (s. 17-18) opublikowane zostało omówienie pierwszego tomu książki Jarosława Charkiewicza pt. „Jezus Chrystus w Świętej Ewangelii”. Ukazał się on przed świętami Narodzenia Chrystusa. Czytelników tej publikacji powinna ucieszyć wiadomość, że światło dzienne ujrzał właśnie drugi tom książki. Tym razem przed świętem Zmartwychwstania Pańskiego.
Prezentowany tom składa się z dokładnie stu rozdziałów, które zostały zgrupowane w trzy części. W pierwszej zostało przedstawione nauczanie Jezusa w Judei i za Jordanem, druga opisuje wydarzenia z życia Zbawiciela w Tygodniu Męki Pańskiej, ostatnia zaś wydarzenia związane ze zmartwychwstaniem Chrystusa i Jego ukazywanie się po zmartwychwstaniu aż do Wniebowstąpienia Pańskiego.
Krótkim, ale bogatym w treść podsumowaniem dwutomowej pracy jest zakończenie. Autor przyznaje w nim, że jego książka „nie jest, z pewnością, biografią Jezusa Chrystusa w tradycyjnym rozumieniu tego słowa”. Związane jest to z tym, że wiele faktów z Jego życia nie jest znanych i nie zostało zapisanych przez ewangelistów, dlatego też „zaprezentowany powyżej opis życia i nauczania Chrystusa jest tylko fragmentaryczny, bazujący jedynie na tym, co zapisali w swych Ewangeliach czterej ewangeliści”. Celem pracy nie było, zresztą, jak pisze autor, kompleksowe przedstawienie ziemskiego życia Zbawiciela, lecz zaprezentowanie najważniejszych jego momentów na podstawie informacji zaczerpniętych ze św. Ewangelii. Akcentuje jednak, że „w ludzkich cechach Zbawiciela dostrzec można Jego cechy Boskie”, a „Jego ludzkie słowo jest słowem Bożym, adresowanym do ludzi”. Właśnie to nadaje osobie Jezusa Chrystusa i Jego nauczaniu szczególne, wyjątkowe znaczenie. Dlatego też przesłania pozostawionego ludziom przez Zbawiciela nie da się porównać do żadnego innego, pozostawionego przez człowieka w ciągu całej historii ludzkości. Przesłanie to, bowiem, pozostawił nie człowiek, lecz Bogoczłowiek.
Podsumowując swoją pracę autor przestrzega przed traktowaniem św. Ewangelii jak zbioru aforyzmów czy cytatów. Pisze on: „To kompletna, zakończona opowieść o głównym wydarzeniu z dziejów ludzkości – opowieść przedstawiona w czterech uzupełniających się nawzajem wersjach, opowieść o wcieleniu Syna Bożego, Jego nauczaniu, śmierci na krzyżu i zmartwychwstaniu. Kompletność św. Ewangelii jako całości nie wyklucza wartości, jaką niesie w sobie z osobna każda z jej czterech wersji, tj. widziana oczyma ciała i oczyma duszy przez każdego z czterech ewangelistów. Żadna jednak wersja nie może być rozpatrywana w oderwaniu od trzech pozostałych. Każde twierdzenie czy wypowiedź znajdujące się w tej czy innej Ewangelii należy rozpatrywać przede wszystkim poprzez pryzmat innych wypowiedzi na ten temat w pozostałych Ewangeliach. Wówczas historia jako całość nabiera pełnej wartości, jest kompleksowa i zakończona”.
W ostatnich akapitach pracy autor akcentuje kluczowe znaczenie wiary człowieka dla ziemskiej misji Zbawiciela. To właśnie wiara była warunkiem, bez zachowania którego nie dokonywał się żaden cud, wiara w Jezusa Chrystusa jako Boga i Zbawiciela. To ona jest kluczem do odbioru tekstu ewangelicznego, a równocześnie kluczem do poznania Boga, a w konsekwencji do zrozumienia sensu życia i śmierci. W świetle Jego życia i śmierci sensu nabiera życie i śmierć każdego człowieka. „Do wszystkich, którzy wierzą w Jezusa Chrystusa: ukrzyżowanego, zmarłego i zmartwychwstałego – pisze autor – skierowane są Jego słowa: Ja jestem zmartwychwstaniem i życiem; wierzący we Mnie choćby nawet umarł, żyć będzie. I każdy żyjący i wierzący we Mnie nie umrze nigdy (J 11,25-26).
Drugi tom, podobnie jak pierwszy, kończy wykaz użytych parametrów biblijnych, który powinien być pomocny osobom poszukującym informacji na temat konkretnych miejsc w Biblii. Wykaz ten poprzedza podstawowa bibliografia odnosząca się do obu tomów publikacji.

„Prawosławie było i jest największym skarbem, jaki kiedykolwiek otrzymał nasz naród. Ze względu na ten skarb siebie składali w ofierze nasi przodkowie, cierpieli pogardę pogan i woleli śmierć nad rozkosze i polityczną wygodę. Prawosławie jest wartością samą w sobie. Jedynie dla niego trzeba żyć i umierać w tym świecie”. Te piękne słowa święty Grzegorz wypowiedział podczas pierwszej Liturgii w soborze św. Stefana w Paryżu 31 maja 1931 roku. Wniknięcie w jego żywot, zapoznanie się z duchową i naukową spuścizną, pozwala zrozumieć, że nie były to tylko słowa, lecz zapowiedź realnych działań. Ojciec Grzegorz bez wątpienia był jednym z najgorliwszych apostołów XX wieku.
Pojęcie „męczeństwo” oznacza świadectwo nieprzemijającej wartości życia w Chrystusie i z Chrystusem, radość ciągłego przebywania z Nim, gotowość pozostania w pełni wiernym Mu nawet do śmierci. Kto bowiem przyjął Jego świadectwo, ten potwierdził - jak czytamy w Ewangelii według św. Jana - „że Bóg mówi prawdę” (J 3,33). Męczeństwo jako zjawisko jest jednym z głównych dowodów prawdziwości wiary Chrystusowej. Wielu ludzi o różnej pozycji społecznej, różnych narodowości, różniących się warunkami bytowymi i fizycznymi, twiedzi, że widzi Światło Prawdy. Zarówno oni, jak i patron budowanej w Białymstoku cerkwi przy ul. Milowej, któremu poświęcamy niniejszą publikację, wstąpili w żywy i w ścisły związek z Bogiem i publicznie o Nim świadczyli. Stawiamy Go jako wzór do naśladowania. Chcemy, by za sprawą tej publikacji św. Grzegorz stał się postacią znaną w mieście i regionie nie tylko wśród prawosławnych, żywym świadectwem, jak Bóg działa za pomocą swych świętych.

Z wielką radością należy powitać kolejną publikację ks. dr. Piotra Fiedoruka „Nie odrzucaj Bożego daru” poświęconą zagadnieniu aborcji. Sytuacja współczesnego świata i Cerkwi zmusza do podejmowania tematów nie tylko budzących zainteresowanie jako teoria, lecz mających także konkretne odniesienie do życia i jego problemów.
W Biblii nie spotykamy bezpośrednich wzmianek o aborcji, jednak wiele wypowiedzi jasno przedstawia pogląd na nią. Jeremiasz (1,5) mówi nam, że Bóg znał nas, zanim ukształtował nas w łonie matki. Psalm 139,13- 16 mówi o aktywnej roli Boga w naszym formowaniu się w łonie matki. W Księdze Wyjścia (21,22-25) taka sama kara dotyczy kogoś, kto spowoduje śmierć płodu, jak tego, kto popełni morderstwo. Z powyższych fragmentów wynika, że Bóg traktuje embrion na na równi z dorosłym człowiekiem. Zatem dla chrześcijan aborcja nie jest kwestią prawa kobiety do wyboru. Chodzi o życie lub śmierć człowieka stworzonego na obraz Boży (Rdz 1,26- 27; 9,6).
Argument, powszechnie podnoszony przeciwko chrześcijańskiemu stanowisku w sprawie aborcji, brzmi: „Co się dzieje, gdy życie matki jest zagrożone?” Szczerze mówiąc, to najtrudniejsze pytanie dotyczące aborcji. Po pierwsze, pamiętajmy, że ten stan jest przyczyną kilku procent aborcji wykonywanych obecnie na święcie. Większość kobiet dokonuje aborcji nie dla ratowania swojego życia, ale ponieważ nie chcą „wychowywać dziecka”. Po drugie, pamiętajmy, że Bóg jest Bogiem cudów. Może chronić życie matki i dziecka, pomimo przeciwnych przewidywań medycznych. Każda para w tej niezwykle trudnej sytuacji powinna modlić się do Pana o mądrość (List Jakuba 1,5), jakiej On od nich oczekuje.
94 procent aborcji, wykonywanych obecnie na święcie, jest spowodowanych innymi przyczynami niż zagrożenie życia matki. Zdecydowaną większość przypadków można określić: „Kobieta i/lub jej partner zdecydowali, że nie chcą począć dziecka”. To jest bardzo zle podejście. Nawet w najtrudniejszych 6 procentach przypadków aborcja nie powinna być pierwszym wyborem. Życie ludzkiego płodu w łonie matki jest warte każdego wysiłku, aby umożliwić normalny proces porodu.
Wobec tych kobiet, które już dopuściły się aborcji - przebaczenie grzechu aborcji jest możliwe na drodze szczerej skruchy i pokuty w sakramencie spowiedzi. Przez wiarę w Chrystusa można odpuścić grzechy nawet te najcięższe (J 3,16; Rzymian 8,1; Kolosan 1,14). Kobieta, która dokonała aborcji, mężczyzna, który zachęcał do aborcji, a nawet lekarz, który dokonał aborcji - wszyscy mogą otrzymać przebaczenie przez wiarę w Jezusa Chrystusa.
Książka została napisana w duchu pasterskiej odpowiedzialności, w celu przyjścia z pomocą kobietom stojącym na progu życiowego dramatu. W sposób przystępny, bez uciążliwych analiz naukowych, ale przytaczając wiele przykładów z życia, autor usiłuje uświadomić rozmiar omawianego problemu, przebudzając uśpione sumienia, z nadzieją, że może w ten sposób przyczyni się do ograniczenia potwornego zabijania. Nie zapominajmy, że pierwsza kobieta została nazwana Ewą, tzn. Życiem. Została zatem stworzona, aby być dawcą Życia, a nie śmierci.

Tekst w transliteracji polskiej, tłumaczeniu na język polski i w języku cerkiewnosłowiańskim. Druk czerwono-czarny

Z ogromną przyjemnością polecamy Państwa uwadze VIII tom Synaksarionu (Sierpień). Nasza edycja będzie stanowić 12-tomowe dzieło, zbierające żywoty świętych od czasów Chrystusa po dzień dzisiejszy. Autorem opracowania jest atoski mnich Makary z monasteru Simonopetra. Święci są jedynymi niezmiennymi autorytetami życia duchowego dla wszystkich poszukujących zbawienia. Podążanie ich śladami z pewnością wzbogaci nas o cenne wskazówki na drodze poszukiwania Boga.

Głoszenie Słowa Bożego jest jednym z głównych obowiązków służby pasterskiej. Kapłan nie tylko sprawuje św. Sakramenty, ale także naucza. Pasterstwo dokonuje się dzięki słowu głoszonemu przez kapłana. Dar słowa to dar prawdziwego pasterstwa, zadanie do spełnienia powołania i sensu kapłaństwa. To dar Boży, który otrzymujemy dzięki pokorze, czystości, dyscyplinie i modlitwie połączonej z lekturą Pisma Świętego - prowadzącymi do duchowej trzeźwości. Wizerunek kapłana staje się najbardziej widoczny w jego słowie, wyglądzie i zachowaniu. Niestrudzony i oddany głoszeniu Słowa Bożego o. Konstanty oddaje w nasze ręce kolejną pozycję wydawniczą, a mianowicie Homilie frazeologiczne. Biblijne pojęcie „frazęmy” świadczy o jej uniwersalizmie i wyjątkowym wpływie na wierzącego człowieka. W dzisiejszych czasach, kiedy trudno jest znaleźć odpowiedź na to wszystko, co dzieje się wokół nas, to właśnie niezmienne i zawsze aktualne Słowo Boże daje ją ukierunkowując - jak powinniśmy odnosić się do bieżącej sytuacji i zjawisk odbywających się wokół nas. Sam Bóg powołuje, błogosławi, namaszcza i posyła nas do miejsc, w których żyjemy i pracujemy, abyśmy głosili Jego czyste Słowo. Sam Bóg chce, abyśmy odważnie ukazywali Jego Prawdę, bronili życia ludzkiego oraz pozostawali Jemu wierni aż do końca swoich dni, pamiętając, że Jezus nie przyszedł, aby nas sądzić, ale zbawić. Stanie się to możliwe wówczas, gdy doznamy Prawdę, uświadomimy sobie, że jesteśmy grzesznikami, kiedy nawrócimy się i z pokorą poprosimy o przebaczenie. Poprzez zrozumienie, że grzech staje pomiędzy nami i Bogiem, możemy wyzwolić się i żyć w chwale Bożej. Słowo Boże jest dla nas niczym skała, na której budujemy nasze życie. Pamiętajmy, że nigdy nie możemy opierać się na opinii ludzi. Człowiek może czuć się znakomicie i w tym samym czasie oddalać się od Boga. Dlatego tak ważnym jest, aby trwać w Słowie i poznawać Prawdę gdyż Nie znamy ni dnia ni godziny. Przesłaniem Autora jest rozpoznanie naszej chrześcijańskiej tożsamości poprzez .epsze zrozumienie Biblii, będącej źródłem mądrości i sentencji, które przejęliśmy i szeroko stosujemy w naszym życiu, ale nawet nie uświadamiamy sobie - skąd one pochodzą. Chrześcijanin to człowiek, który wychodzi zawsze na spotkanie swego Stwórcy i bezustannie służy Chrystusowi, w czym odnajduje swoje powołanie. Każdy z nas często zadaje sobie pytanie: czy jestem mądrym, roztropnym i dalekowzrocznym człowiekiem, gotowym do przeciwstawienia się różnym przeciwnościom? Czy mogę powiedzieć o sobie, że nie śpię, a czuwam? Czy nie ograniczam moich spotkań z Bogiem do sporadycznego uczestnictwa w nabożeństwach? Czy dopuszczam do siebie Boga w dowolnej sytuacji, o każdej porze dnia i nocy? Czy z wiarą postrzegam moje życie, moją aktywność, moje zabiegi, modlitwę, post a także i moje zmęczenie? Na wszystkie te i inne pytania Ks. Prot. Konstanty Bondaruk, skupiając się na „złotych myślach” Starego Testamentu, Ewangelii i Listów Apostolskich, stara się dać nam odpowiedź słowami Pisma Świętego. Autor nie waha się stawiać śmiałych hipotez, podając swoje stanowisko w oparciu o autorytatywne opracowania i własne wieloletnie doświadczenie kaznodziejskie. Księdza Konstantego znam od czasu Jego nauki w Seminarium w Jabłecznej - On Seminarzysta, piszący ikony, imponował już wtedy niespełna 10 letniemu dziecku. Wielkim szacunkiem darzył Autora mój śp. Ojciec, Ks. Prot. Piotr Martyniuk. Dzisiaj dane jest mi wyrazić, poprzez te skromne słowa, wdzięczność Autorowi, jak i Jego najbliższej Rodzinie, Matuszce Tamarze, teściom śp. Ks. Mitratowi Wincentemu Pugacewiczowi i jego Matuszce Nieonile - niestrudzonym pracownikom Niwy Chrystusowej. Zachęcam wszystkich do lektury tej, jakże cennej pozycji książkowej, o tym, co ponadczasowe, zawsze aktualne i zbawienne.
Arcybiskup Paisjusz.

Homilie па mniejsze święta to kolejna publikacja książkowa, znanego prawosławnego kaznodziei, ks. Konstantego Bondaruka. W tym zbiorze osiemnastu homilii znalazły się teologiczno-pastoralne komentarze do czytań przeznaczonych na święta cerkiewne, zarówno obchodzone powszechnie w Kościołach prawosławnych, jak i lokalnie. Dla współcześnie żyjących prawosławnych chrześcijan w naszym kraju szczególnie istotna będzie zapewne refleksja nad świadectwem bezwarunkowego opowiedzenia się za Chrystusem, jakie złożyli święci Męczennicy Chełmscy i Podlascy w czasie II wojny światowej czy święty młodzieniec Gabriel Zabłudowski, zamęczony pod koniec XVII wieku. Warto zauważyć, że każda z homilii ks. Konstantego Bondaruka została zaopatrzona w hymnograficzne motto danego święta (troparion i kondakion) i podzielona na zatytułowane mniejsze części składowe, dzięki czemu lepiej można wniknąć w analizowane treści historiozbawcze i hagiograficzne oraz przyswoić sobie pouczenia pomocne na drodze chrześcijańskiego życia.

Każdy z nas jest poświęconą ikoną. Zranioną, zniekształconą, ale wciąż obrazem Boga i świętością, Zadaniem naszego życia jest zobaczyć wszystko, co ocalało w tej ikonie, i odnowić, odrestaurować ją, Często jesteśmy niewystarczająco wrażliwi, żeby przeżyć delikatny powiew Łaski Bożej, więc czasem ten powiew wchodzi do naszego życia jak burza. Nie ma takiego człowieka, który w taki czy inny sposób nie znajduje się pod ochroną tej Modlitwy Pańskiej: Wybacz im, Ojcze, bo nie wiedzą, co czynią, Kiedy następuje burza, nie powinniśmy się jej bać. Powinniśmy wiedzieć, że w samym jej sercu, w najstraszniejszym miejscu, gdzie wszystkie siły zła gromadzą się, by wszystko zniszczyć, stoi Chrystus i że wszystkie te siły rozbijają się o Chrystusa jak o skałę. W Ewangelii wiele jest powiedziane; ale serce każdego Z nas reaguje to na jedno, to na drugie; i to, na co zareagowało moje czy twoje serce, to słowa, które Zbawiciel Chrystus powiedział do ciebie lub do mnie bezpośrednio.

Czas oczekiwania na święto Narodzenia Jezusa Chrystusa, długie jesienne, a później zimowe wieczory, są dobrym czasem na lekturę książek, które, z jednej strony, umożliwiają wzbogacenie swojej wiedzy na tematy religijne, a z drugiej, pomocne są w rozwoju duchowym człowieka. Taką książką wydaje się być najnowsza praca Jarosława Charkiewicza, a w zasadzie jej pierwszy z dwóch planowanych tomów. Książka nosi stosunkowo długi tytuł „Jezus Chrystus w Świętej Ewangelii. Życie, nauczanie, cuda, przypowieści, ikonografia. Ilustrowana historia”, który w istocie oddaje zawartość pracy.

IŃSKIE KOLORY PRAWOSŁAWIA Tradycyjnie od niemal dziesięciu lat, przed świętem Narodzenia Chrystusa, Wydawnictwo Warszawskiej Metropolii Prawosławnej oddaje do rąk czytelników krajowych i zagranicznych kolejny album z serii „Kolory Prawosławia”. Tegoroczny album, poświęcony Cerkwi prawosławnej w Finlandii, jest już dziewiątym z kolei. Wcześniejsze były poświęcone Prawosławiu w Polsce, Rosji, Serbii, Gruzji, Rumunii, Bułgarii, na Cyprze i w Albanii. Spotkały się one z bardzo życzliwym odbiorem czytelników. Zarówno ostatni album, jak i poprzednie, liczy blisko 200 stron, jest w pełnym kolorze i ma twardą oprawę. Zamieszczone w albumie teksty są w czterech językach: polskim, fińskim, angielskim i rosyjskim. Stanowią one swojego rodzaju uzupełnienie dla znajdujących się w książce 136 fotografii wykonanych przez 52 autorów z kilku krajów, głównie Finlandii, a także Polski, Rosji, Węgier i USA. Wspomniane teksty opublikowane w albumie to szkic historyczny poświęcony Prawosławiu w Finlandii pióra prof. Johana Bastubacka i dwa „Słowa wstępne” – jedno napisane przez metropolitę warszawskiego i całej Polski Sawę, a drugie przez arcybiskupa Helsinek i całej Finlandii Leo, tj. zwierzchników obu Cerkwi. W swoim „Słowie wstępnym” do albumu metropolita Sawa napisał m.in.: „Niniejszy album przybliża bogate dziedzictwo religijne Prawosławia w Finlandii, jego nabożeństwa, architekturę, duchowość, ludzi. Cerkiew w tym kraju, z czego mało kto zdaje sobie sprawę, ma wielowiekowe tradycje, sięgające X wieku. Ziemia fińska od dawien dawna związana jest więc z Prawosławiem, służy mu i symbiotycznie się z nim rozwija, wnosząc istotny wkład do światowego Prawosławia”. Zwierzchnik naszej Cerkwi wyraża też nadzieję, że „Album ten powinien przyczynić się nie tylko do wzmożonego zainteresowania wiernych Cerkwi prawosławnej w Polsce, czy szerzej mieszkańców naszego kraju, odwiedzinami w malowniczej Finlandii, ale również do przybliżenia polskim obywatelom prawosławnego dziedzictwa tego skandynawskiego kraju”. Z kolei arcybiskup Leo w swym „Słowie” zauważa, że zawarte w albumie zdjęcia „dokumentują krótkie, przemijające chwile, nabożeństwa, ascezę, architekturę i ikonografię, codzienne życie naszej Cerkwi i Jej święta”. Wyraża przy tym nadzieję, że „książka ta zainspiruje prawosławnych wiernych umiłowanej Polski do wzmożonej chęci odwiedzania religijnych miejsc naszego północnego kraju”. Nawiązując do poprzednich albumów, pisze też: „Seria ‘Kolory Prawosławia’ to przede wszystkim dowód, że wizja indywidualnej duszy może wyrosnąć na trwałą formę sztuki, będącą jednym z najlepszych przejawów siły twórczości. Różnorodne interpretacje estetyczne, jakie można nadać tematowi takiego dzieła sztuki, to skarby, które wzbogaciły ludzkość na przestrzeni dziejów”. Nad albumem pracował międzynarodowy zespół osób. Wydawnictwo powstało we współpracy z Fińską Cerkwią Prawosławną i Stowarzyszeniem Orthnet, a wiele fotografii w nim zawartych pochodzi z konkursu fotograficznego „Kolory Prawosławia. Finlandia”. Ukazanie się albumu nie byłoby możliwe bez pomocy sponsorów, którym wydawca symbolicznie podziękował publikując logotypy. Patronat nad wydawnictwem objął konsul honorowy Finlandii w Białymstoku Andrzej Parafiniuk. Można mieć nadzieję, że seria albumów, w ramach której czytelnikom na całym świecie przybliżane jest piękno Prawosławia w różnych jego zakątkach, widziane przez obiektyw aparatu fotograficznego, będzie kontynuowana. W przyszłym roku „Kolory Prawosławia” czeka pierwszy jubileusz – dziesięciolecie. Niech i on pokaże, jak niesłabnące jest zainteresowanie czytelników poznawaniem wielokulturowości i wielobarwności Cerkwi prawosławnej na świecie.

PRZEDMOWA

Gdy mówimy o świętych, przeważnie w myślach wyobrażamy sobie te osoby, których życie i działalność są znane w Cerkwi od setek lat, a nawet od starożytności. Przed oczami mamy freski i ikony ozdabiające nasze świątynie i domy, przypominające nam swoją obecnością o cnotach, które powinniśmy naśladować i pielęgnować. Jednak z niektórymi z tych osób, jeżeli nie my, to nasi rodzice lub dziadkowie mogli mieć okazję się spotkać, współpracować lub przynajmniej na żywo posłuchać ich kazań. Jedną z nich jest należący do grona świętych Serbskiej Cerkwi Prawosławnej św. władyka Nikołaj (Velimirović), w Polsce także znany jako św. Mikołaj Serbski. Jego „Homilie”, „Listy misjonarskie” czy „Modlitwy nad jeziorem” od jakiegoś czasu są już dostępne czytelnikom literatury religijnej (duchowej) w języku polskim i zapewne znajdują się w zbiorach bibliotek domowych i parafialnych. Warto przypomnieć, że św. władyka Nikołaj Życzki i Ochrydzki (1881-1956) jest o wiele bardziej bliski i dostępny wyznawcom prawosławia w Polsce, aniżeli tylko za pośrednictwem swoich książek. Na białostockich Bacieczkach, w parafii św. Jana Teologa, pięć lat temu poświęcono domową cerkiew jego imienia, w której spoczywa również cząsteczka relikwii Świętego. Publikacja pt. Rozważania z prologu ochrydzkiego jest tłumaczeniem mniejszej części może i najważniejszego dzieła św. władyki Nikołaja — Prologu ochrydzkiego. Prolog to obszerna książka napisana przez ówczesnego władykę ochrydzkiego — wydana po raz pierwszy w 1928 r., składająca się z podstawowych informacji o obchodzonym święcie i czczonych świętych, wierszy, rozważań (tutaj zebranych), kontemplacji oraz kazań na każdy dzień roku. Rozważania z prologu ochrydzkiego to zbiór uniwersalnych nauk pochodzących z Ewangelii, nauk Świętych Ojców, historii z życia świętych, rad i wskazówek pasterza kierowanych do każdego wyznawcy Chrystusa bez względu na jego wyznanie lub przynależność do konkretnej cerkwi lokalnej. Żyjemy w czasach, gdy kolejne wydarzenia o wymiarze globalnym w każdym segmencie życia codziennego coraz to gęstszą siecią zamętu informacyjnego próbują przysłonić nam i zniekształcić drogę, którą podążamy. W ostatnim dwudziestoleciu, oprócz zawsze towarzyszących nam konfliktów i wojen polityczno- -etniczno-religijnych, doświadczamy nowych wyzwań. W ciągłym napięciu i stresie trzymają nas potencjalne zagrożenia w postaci ataków terrorystycznych, kryzysów gospodarczych, a ostatnio również śmiercionośnych pandemii. Mniej lub bardziej świadomie stajemy się, z jednej strony, społeczeństwem coraz bardziej odizolowanych jednostek, a z drugiej zagubionym stadem błądzącym w ciemnościach więcej niż kiedykolwiek pozbawionego uczuć i reguł moralnych świata. Książki, takie jak ta, powinny nam pomóc, abyśmy podobnie do naszych przodków niestrudzenie czerpali z już dawno wypowiedzianych i napisanych prawd, trzymając przed sobą jako pochodnią słowa Tego, który powiedział: Ja jestem światłością świata. Kto idzie w ślad za Mną, nie będzie chodził w ciemności, lecz będzie miał światłość życia (J 8,12-20). Świąty władyka Nikołaj w swoich rozważaniach zapisał, że Chrześcijanin jest ziemskim naczyniem, w które wlane są boska siła i światło. Miejmy nadzieją, że myśli i przykłady zawarte w niniejszej książce sprawią, że to światło chociaż trochą bardziej rozbłyśnie w naszych duszach i pomoże nam pewniej kroczyć wybraną drogą.