Prawosławie

Cud Ognia nad Grobem Pańskim w Jerozolimie - Matka Mariam (Jurczuk)

Ewangelia dla dzieci, opowiedziana przepiękną ikonografią i słowem.
Ta księga powinna być w każdym domu.

Spis treści
Ad Gregorium
Wprowadzenie
Święty Grzegorz Dialog na tle epoki
Charakterystyka duchowa Protagonisty
Jałmużnik chrześcijańskiej miłości
Papież Wielkiego Ideału
Konsekwentność św. Grzegorza
Papieski wymiar posługi
Zakonny wymiar życia eklezjalnego
Święty nauczający
Papieski pragmatyzm teologiczny
Dzieło papieskiej ewangelizacji
Wzór średniowiecznej pobożności
Zakończenie
Bibliografia

Nie jest odkryciem stwierdzenie, że w naszych czasach instytucja małżeństwa i rodzina przeżywają głęboki, niespotykany wcześniej kryzys. Obecnie młodzi ludzie z wielkim trudem decydują się na małżeństwo, natomiast dla wielu innych par rozstanie nie stanowi większego problemu. Ponadto, nawet w przypadku, gdy związek małżeński nie jest unieważniony, niestety, zazwyczaj funkcjonuje nie jako wspólne podążanie drogą miłości, a jedynie jako wspólne zamieszkiwanie, wymuszone ze względu na dzieci czy na normy społeczne. Wynika z tego następujące pytanie: jakie są główne przyczyny obecnego kryzysu małżeństwa i rodziny? Z punktu widzenia wielu uduchowionych osób, przyczyna tkwi w tym, że małżeństwo przestało być „pracownią” miłości, w której małżonkom nieodłącznie towarzyszy Chrystus.
(Z Przedmowy)

Wstęp
1. Monastycyzm na Wołyniu do końca XVI wieku
2. Początki cenobii na Górze Poczajowskiej i pierwsze donacje na rzecz monasteru
3. Spisany żywot św. Hioba Zalizo
4. Lata młodzieńcze i wstąpienie do monasteru w Uhomikach
5. Działalność religijno-oświatowa św. Hioba w okresie pełnienia funkcji przełożonego monasteru Świętego Krzyża w Dubnie
6. Spuścizna literacka św. Hioba
7. Przybycie św. Hioba na Górę Poczajowską i zapis Anny Hojskiej
8. Sytuacja polityczno-wyznaniowa monasteru poczajowskiego w Rzeczypospolitej w początkowej fazie kierowania przez św. Hioba
9. Procesy sądowe monasteru poczajowskiego ze starostą sandomierskim i kasztelanem bielskim Andrzejem Firlejem
10. Inne procesy sądowe monasteru poczajowskiego z jego wierzycielami
11. Fundatorzy cerkwi Świętej Trójcy w monasterze poczajowskim Ewa i Teodor Domaszewscy
12. Ostatnie lata działalności św. Hioba oraz wybór następców
Zakończenie
Aneks. Starożytne dzieje drukami poczajowskiej (do 1830 roku)
Streszczenie
Summary
Bibliografia
Indeks osobowy

Nakładem Wydawnictwa Warszawskiej Metropolii Prawosławnej ukazała się kolejna książka poświęcona prawosławnej hagiografii i ikonografii. To też trzecia publikacja z serii „Ilustrowane historie” przybliżającej prawosławną historię, hagiografię i ikonografię. Wcześniej, w 2016 r. ukazała się książka ks. Tomasza Stempy pt. „Cerkiew prawosławna w Polsce”, a w 2017 r. książka Jarosława Charkiewicz „Święci Cerkwi prawosławnej w Polsce”. Najnowsza książka, również tego samego autora, nosi tytuł „Apostołowie: hagiografia i ikonografia”.

Z ogromną przyjemnością polecamy Państwa uwadze IV tom Synaksarionu (Kwiecień). Nasza edycja będzie stanowić 12-tomowe dzieło, zbierające żywoty świętych od czasów Chrystusa po dzień dzisiejszy. Autorem opracowania jest atoski mnich Makary z monasteru Simonopetra. Święci są jedynymi niezmiennymi autorytetami życia duchowego dla wszystkich poszukujących zbawienia. Podążanie ich śladami z pewnością wzbogaci nas o cenne wskazówki na drodze poszukiwania Boga.

Nakładem Wydawnictwa Warszawskiej Metropolii Prawosławnej ukazała się rozprawa habilitacyjna ks. prot. dr. Rościsława Jaremy pt. „Moskwa Północna, gdzie Droga Jarosławska”. Autor książki, pochodzący z Zachodniej Ukrainy duchowny, będący obecnie proboszczem jednej z moskiewskich parafii, od lat zajmuje się badaniem dziejów Cerkwi prawosławnej. „Książka ‘Moskwa Północna, gdzie Droga Jarosławska’ – jak pisze w ‘Słowie wstępnym’ ks. prof. Marian Bendza – jest owocem bardzo głębokiego zamysłu badawczego, dotyczącego w jednakowej mierze historii, architektury, teologii i ikonografii moskiewskich i podmoskiewskich świątyń, monasterów, zabytków kultury o znaczeniu światowym oraz mało znanych, urokliwych uliczek i parków, bliskich sercu każdego mieszkańca Moskwy, sięgających początkami swego istnienia do starożytnej epoki Państwa Rosyjskiego”.
Irzeczywiście, jest to pozycja wydawnicza poświęconą szeroko rozumianej historii i dniu dzisiejszemu północnego rejonu Moskwy, będąca przy tym przejawem miłość autora do tego miasta. „Czytelnik nie może oprzeć się wrażeniu – kontynuuje ks. Bendza – że Autor osobiście przeżywa przedstawianą przez siebie historię, daje się porwać duchowi opisywanych epok, w odniesieniu do których jest jednakowej miary ekspertem, czy to w zakresie architektury, sztuki malarskiej, poezji, historiografii, archiwistyki czy zagadnień inżynieryjnych…”. Czyni to przy tym z profesjonalizmem, uchylając zasłonę historyczną Moskwy, odsłaniając to, czego powszechnie nie znano, lecz co stanowi źródło zrozumienia miasta, nawet opornych skłaniając do złożenia szczególnej mu czci…
Myśli wyrażone przez autora „Słowa wstępnego” znajdują również – w różnym stopniu – potwierdzenie w opublikowanych w pracy recenzjach wydawniczych pióra: metropolity warszawskiego i całej Polski Sawy, arcybiskupa lubelskiego i chełmskiego Abla oraz ks. biskupa Tadeusza Pikusa z Kościoła rzymskokatolickiego. O tym samym pisze też autor przekładu książki na język polski, Jan Laska, który podkreśla, że praca ta „stanowi okazję do refleksji nad osobistym stosunkiem do jednej z największych stolic Europy i świata, do narodu, zwanego przez jednych przyjaciółmi, przez innych wrogami, do jego dziejów, które tak jak w większości przypadków ani do łatwych, ani do prostych nie należały”, dodając, że „Polski czytelnik dzięki tej publikacji ma szansę ujrzeć Rosję inną, niż tę, której działania komentują współczesne, nadwiślańskie media. Autor prezentuje swe miasto i swój kraj z pełną miłością i patriotyzmem człowieka wierzącego. A jest to patriotyzm daleki od szowinizmu, albowiem i autentyczna wiara nie godzi się z prozelityzmem…”. Co warte zauważanie, a czyni to w swej recenzji Jego Eminencja metropolita Sawa, tłumacz, „mając na względzie polskiego odbiorcę, postanowił nie tylko dokonać przekładu, lecz także uzupełnić go obszernym wstępem historycznym i znaczną ilością przypisów, co, aczkolwiek zwiększa objętość i tak obszernego dzieła, w znacznej mierze ułatwia jednak jego percepcję”.
Na podkreślenie zasługuje fakt, że książka została napisane w sposób przystępny i interesujący zarazem. Jej język jest bogaty i plastyczny, obfitujący w archaizmy i trafnie oceniający współczesność. W rozprawie znalazły się unikalne materiały historyczne, w tym w postaci archiwalnych planów architektonicznych, rycin, oraz fotografii, co czyni ją bardzo atrakcyjną dla oka czytelnika. „Duża liczba fotografii, rycin i map – zauważa ks. prof. Pikus – znacznie ułatwia czytanie i chroni przed znużeniem, co grozi przy tak dużej objętości tekstu”.

Święty Doroteusz był uczniem św. Jana Proroka w palestyńskim monasterze abby Seridosa w VI w. W młodości gorliwie studiował nauki. Po wstąpieniu do monasteru, jednym z jego pierwszych obowiązków była opieka nad pielgrzymami. Rozmawiał z ludźmi znajdującymi się nieraz w bardzo trudnej sytuacji, niosąc im pociechę i pouczenie. Święty Doroteusz założył w monasterze szpital, w którym sam pracował.

W ciągu dziesięciu lat posługiwał św. Janowi Prorokowi. Po śmierci świętego, kiedy abba Barsanufiusz przyjął na siebie całkowite milczenie, św. Doroteusz opuścił monaster św. Seridosa i założył inny, w którym opiekował się mnichami do samej śmierci. Święty Doroteusz pozostawił 21 pouczeń duchowych, kilka listów, 87 pytań zadanych św. Barsanufiuszowi i św. Janowi Prorokowi, z ich odpowiedziami, które zanotował. Pisma św. Doroteusza pełne są głębokiej mądrości duchowej, odznaczają się jasnym i ścisłym stylem, prostotą i przystępnością wykładu. Pouczenia abby Doroteusza stanowią duchowy elementarz wszystkich tych, którzy wstępują na drogę pracy duchowej. Proste rady, jak postępować w takim lub innym wypadku i subtelna analiza myśli i odruchów duszy, są dla nich niezastąpionym podręcznikiem. Mnisi, którzy zaczęli czytać tę książkę, nie rozstają się z nią do końca życia. Pouczenia abby Doroteusza służą nie tylko mnichom: od wieków tę książkę czytają wszyscy, którzy pragną spełniać przykazania Chrystusa.

ŚWIĘTY PAISJUSZ HAGIORYTA (Arseniusz Eznepidis) - to jeden z najbardziej czczonych greckich starców naszych czasów, mnich ze Świętej Góry Atos, szeroko znany ze swoich pouczeń duchownych i ascetycznego życia. Arseniusz urodził się 25 czerwca 1924 roku w Farasach w Małej Azji, ale już w dzieciństwie został przywieziony do Grecji, do miasta Konica. Po ukończeniu szkoły został cieślą i powołano go do wojska, gdzie służył jako radiotelegrafista. Po wojnie został mnichem na Świętej Górze Atos, potem mieszkał w monasterze Stomion w Konicy i na świętej górze Synaj. Do starca Paisjusza przychodziło tysiące ludzi po radę i pocieszenie, a on cierpliwie wysłuchiwał każdego, biorąc na siebie ich ból i zmartwienia. „Bóg - mówił starzec - czyni cud, kiedy serdecznie współczujemy innemu człowiekowi w jego bólu”. Święty Paisjusz spoczął w Bogu 12 lipca 1994 roku w monasterze św. Jana Teologa, położonym w pobliżu miejscowości Suroti w okolicach Salonik. Starzec Paisjusz Hagioryta jest czczony w całym prawosławnym śwfiecie. W 2015 roku został zaliczony w poczet świętych.

W ostatnich latach na polskim rynku wydawniczym pojawiło się kilka albumów prezentujących różne spojrzenia na prawosławie w naszym kraju. Niniejszym album różni się od nich co najmniej w trzech istotnych punktach. Po pierwsze, posiada format większy od wcześniejszych wydań (24,5 x 30.5 cm) i ten fakt może czynić go bardziej atrakcyjnym. Po drugie, posiada równolegle trzy wersje językowe – polską, angielską i rosyjską. Po trzecie wreszcie, nicią przewodnią albumu, którą przetkany jest od początku do końca, jest kwestia wyjątkowej koncentracji wydawcy na kolorystyce.

Podłoże teologiczne roli kolorów w Cerkwi już na początku omawia ks. Henryk Paprocki, przywołując przy tym tak znane autorytety jak: ks. Paweł Florenski, Fiodor Dostojewski, Paul Evdokimov czy Michel Quenot. Pisze o ikonach, freskach, ale też o pięknie nabożeństw. „Piękno przejawia się przede wszystkim w Liturgii, której integralną część stanowi ikona. Wiąże się z tym także odpowiednia architektura cerkiewna i wystrój świątyni. W ciągu roku liturgicznego w pięknie nabożeństw i czynności sakramentalnych przeżywamy obecność Boga wśród nas, którzy jesteśmy Jego ludem” – pisze m.in. Wstęp otwiera przy tym znamiennymi słowami z Ewangelii wg św. Jana „Pójdź i zobacz”, którymi Filip zapraszał Natanaela, żeby uwierzył w Jezusa Chrystusa. Wezwanie to znajduje swoją kontynuację na przestrzeni całych dziejów chrześcijaństwa. Tymi słowy Święci Ojcowie i misjonarze zachęcali ludzi, aby poznawali zewnętrzne, a nade wszystko wewnętrzne piękno prawosławia. Tymi słowami również autorzy albumu wzywają dzisiaj czytelników, aby poprzez zmysł wzroku dotknęli prawosławia, a tym samym zostali zachęceni do uruchomienia pozostałych ludzkich zmysłów przy zetknięciu z prawosławną Liturgią i sztuką.

Zasadniczą część albumu stanowią, co oczywiste, zdjęcia. Jest ich łącznie 119, wykonanych przez 45 autorów – tak profesjonalistów, jak i amatorów. Mozaika fotografii jest ogromna i wielobarwna, poczynając od prawosławnej architektury sakralnej, poprzez wnętrza świątyń, odbywające się w nich nabożeństwa i sprawowane sakramenty, na ludziach Cerkwi kończąc. Wśród nich można odnaleźć zarówno znane twarze naszej hierarchii i duchownych, jak też tzw. prostych wiernych, sfotografowanych w cerkiewnym kontekście. Fotografie te uszeregowane zostały przy tym w określonym porządku, odpowiadającym kolejnym miesiącom kalendarza – od stycznia do grudnia. Tym samym czytelnik swą podróż rozpoczyna zimą, następnie przemierza coraz bardziej kolorowe i wielobarwne pory roku – wiosnę, lato i jesień, po czym ponownie pieści swoje oko zimowymi spokojnymi barwami.

Spis treści Życie świętego Nektariusza

Dzieciństwo w Silivrii
Studia w Konstantynopolu
Praca nauczyciela na wyspie Chios
Początek drogi mnicha na wyspie Chios
Hierodiakon Nektariusz
Studia teologiczne w Atenach
Hieromnich Nektariusz
Podniesienie do godności archimandryty
Duszpasterz w Kairze
Teologiczna działalność w Kairze
Biskupia chirotonia św. Nektariusza
Wypędzenie z Egiptu
Kaznodzieja w Ewii
Kaznodzieja w prowincji Ftiotyda i Fokida
Rektor seminarium w Atenach
Działalność poza seminarium
Pielgrzymka na Świętą Górę Atos
Hieromnich Gregorios Danielidis - atoski Skit św. Anny w rejonie Katounakia
Kandydat na patriarszy tron Aleksandrii
Organizator życia monastycznego na Eginie
Problem uznania monasteru na Eginie
Duchowy ojciec monasteru na Eginie

Cuda św. metropolity
Cierpienie umierającego hierarchy
Przeniesienie relikwii metropolity
Nektariusza

Kanonizacja
Przeprosiny
Świadectwa
Sentencje św. Nektariusza
Bibliografia

Akafist w języku cerkiewnosłowiańskim i transliteracji polskiej
Druk dwukolorowy

Monografia jest nowatorską próbą hermeneutycznej analizy zasadniczych treści Wielkiego kanonu św. Andrzeja z Krety, w powiązaniu z kon-tekstualną analizą słownictwa w nim użytego. Poza sprawnym warsztatem naukowym i rozległą wiedzą, Autor zaprezentował także osobisty stosunek do analizowanych treści, co uczyniło z pracy także pewien rodzaj świadectwa wiary, stanowiąc jednocześnie przykład, że osobiste zaangażowanie naukowca nie musi znaczyć naruszenia obiektywizmu badań. [...]

Do analizy Wielkiego kanonu Autor dostosował metodę badawczą. Polega ona na badaniu kontekstów, w jakich pojawiają się istotne pojęcia, kluczowe dla rekonstrukcji przesłania ideowego. [...] Wyszukiwanie i badanie pojęć z przywoływaniem odpowiednich - biblijnych i patrystycznych -tekstów stanowiło podstawę do interpretacji poszczególnych zagadnień. Kluczem interpretacyjnym w przeważającym stopniu jest tradycja filoka-liczna w jej pełnym, wielowiekowym wymiarze.

Tekst w transliteracji polskiej, języku polskim i transliteracji rosyjskiej.

Na wewnętrznych stronach okładki modlitwy: przed nauką, po nauce i Symbol Wiary

Książka „Bliski mi Wschód” stanowi zapis moich wieloletnich wędrówek, jako dziennikarki, po Wschodzie, gdzieś od Morza Białego na północy po Morze Śródziemne i Czerwone na południu, po szerokim pasie ziem, kształtowanych przez wschodnie chrześcijaństwo. To zapis tego, co usłyszałam na wielu konferencjach, organizowanych w Polsce i za granicą, podczas których, nieraz w ogniu dyskusji, wypalały się poglądy na historię i duchowość świata chrześcijańskiego Wschodu. To owoc kontaktów z ludźmi mądrymi, którzy swoimi myślami dzielili się ze mną podczas rozmów, albo utrwalali je w książkach. To także owoc mojej tęsknoty za zrozumieniem złożoności tego świata, w którym wiele spraw nie jest ani oczywistych, ani jednoznacznych, tak jak te przykrojone do potrzeb podręcznikowej wiedzy, formowane nieraz pod wyobrażenie polityki historycznej.

Książka nie powstałaby, gdyby nie moja praca w miesięczniku „Przegląd Prawosławny”, uzupełniana innymi polami aktywności, jak redagowanie pisma Światowej Rady Kościołów „Samaritan” podręczników do nauki języka, kultury i historii Białorusi oraz redagowanie i pisanie innych książek, współudział w tworzeniu filmów dokumentalnych dla TVP, dotyczących prawosławia.

Wiadomości o prawosławnym śpiewie liturgicznym w Polsce są bardzo ubogie. Nie ulega jednak wątpliwości, iż prawosławie w Polsce w początkowym okresie korzystało ze śpiewu liturgicznego tych narodów, od których przyjęło chrześcijaństwo, tzn. Greków i Bułgarów. Wraz z chrześcijaństwem przeniknął na tereny wschodniej Polski pełny cykl greckiego modelu melodycznego (scs. raspiewu) oraz uformowane cykle nabożeństw wraz z kalendarium świąt, obrzędami oraz gotowymi tekstami liturgicznymi.

Nieodłączną częścią życia Cerkwi prawosławnej jest kult oddawany przez nią świętym. Dotyczy to każdej Cerkwi lokalnej, jak też Cerkwi jako jednego Bogoludzkiego organizmu. Dotyczy zatem również Cerkwi prawosławnej w naszym kraju, która może poszczycić się wieloma osobami, które zostały zaliczone do grona świętych, a tym samym służą żywym za wzorce do naśladowania i są adresatami naszych modlitw o wstawiennictwo przed Bogiem. Tym właśnie świętym została poświęcona najnowsza książka od lat zajmującego się hagiografią Jarosława Charkiewicza.
Książka ta zawiera opisy życia 50 świętych, którzy swoje ziemskie życie związali z Prawosławiem na terenach znajdujących się współcześnie w granicach Polski. Niektórzy spośród tych świętych urodzili się na naszych ziemiach, tu żyli, działali i zmarli. Inni związani byli z naszymi terenami jedynie miejscem urodzenia czy latami dzieciństwa i młodości, a życie swoje zakończyli na obczyźnie. Jeszcze inni spędzili tu określony fragment swojego życia, lecz umierali już poza granicami Polski. Są też i tacy, którzy na naszych ziemiach jedynie zakończyli swoją ziemską wędrówkę, wcześniej mając z nią do czynienia w szerszym lub węższym zakresie. Wszystkich autor traktuje jako „świętych Cerkwi prawosławnej w Polsce”, mając przy tym świadomość, że to jedynie wycinek przebogatej hagiografii Cerkwi prawosławnej jako całości. Zauważa przy tym, o czym pisze w obszernym wprowadzeniu, że „w szerokim rozumieniu świętości ludzkiej wszyscy święci, których imiona znajdują się w kalendarzu Cerkwi prawosławnej w Polsce,odbierają w niej cześć i do wszystkich prawosławny wierny może czy wręcz powinien kierować swoje modlitwy...”.