Historia Kościoła

W swojej nowej książce Tomasz Terlikowski wnikliwie diagnozuje kondycję Kościoła katolickiego w Polsce. Dzieli się przemyśleniami na temat episkopatu oraz obecnych w Kościele ruchów oddolnych zarówno niosących nadzieję, jak i budzących uzasadnione obawy. Przede wszystkim zaś - robi to z nowej dla siebie perspektywy. "Uczę się życia na peryferiach. Lata bycia w centrum Kościoła, odwiedzania parafii, uczestnictwa w kościelnych wydarzeniach się skończyły" - pisze. Z dala od dymu kadzideł, z wielkim zaangażowaniem stawia ważne pytania:

Czy Kościół w Polsce czeka rozłam?
Jakie głębokie zmiany na lepsze już w nim następują?
Czy kryterium tak zwanego dobra Kościoła nie jest bałwochwalstwem?
Kto próbuje być bardziej papieski od papieża?
Czy współczesny człowiek potrzebuje jeszcze w ogóle duchowości?

Nowe wydanie jednej z najważniejszych monografii Soboru Nicejskiego, przepracowane i uzupełnione z okazji 1700. rocznicy zwołania pierwszego soboru powszechnego (325–2025).

Praca jest owocem wieloletnich studiów Henryka Pietrasa SJ nad dokumentami soborów powszechnych i aktami synodów starożytnego Kościoła oraz jego szczególnych zainteresowań Soborem Nicejskim. Autor drobiazgowo analizuje teksty źródłowe, zamieszczając je w przekładzie i greckim oryginale. W komentarzu do nich kwestionuje większość obiegowych, a nierzadko fundamentalnych opinii na temat celów zwołania soboru, osób, które odegrały na nim kluczową rolę, oraz znaczenia sformułowanych kanonów i przyjętego credo. Odchodzi od utartych wyjaśnień i stawia nowe hipotezy, według których rzeczywista rola Soboru Nicejskiego jest zaskakująca. Rezygnuje przy tym z naukowego żargonu i o realiach starożytnego Kościoła mówi, używając najnowszej terminologii oraz odwołując się do współczesnych analogii. Tę ważną monografię czyta się niczym powieść detektywistyczną.

Wśród wymienionych w książce kapłanów są niezłomni, którzy przeszli przez więzienia i szykany, zostali ze swoją owczarnią i wiernie jej służyli do końca. Niektórzy z nich zapisali się w historii Kościoła na Białorusi jako męczennicy. Bez nich nie byłoby kapłanów nowego pokolenia, którzy w czasach ateizmu przeszli formację do kapłaństwa potajemnie albo w seminariach w Kownie i Rydze, a po upadku Związku Sowieckiego – w Grodnie i Pińsku. Oni wspierali pokolenie starszych i doświadczonych kapłanów, aby przejąć od nich pałeczkę sztafetową w posłudze Kościoła jako sakramentu powszechnego zbawienia.

Książka przedstawia całościowy przegląd życia i posługi kapłanów w trudnych czasach ateizmu i początkach odrodzenia. Ich świadectwo wiary i posługi będzie bardzo pożyteczne w formacji nowych kapłanów i ich służeniu w nowych czasach. Kościele XXI wieku nie bój się, idź naprzód i prowadź ludzi do portu wiecznego zbawienia ze świadectwem kapłanów przedstawionych w tej książce.

W niniejszej monografii zaprezentowano historię i działalność Towarzystwa św. Wincentego a Paulo na ziemiach polskich w latach 1850-1959. Powstało ono z inicjatywy bł. Fryderyka Ozanama w 1833 roku w Paryżu. Na ziemiach polskich pierwsze konferencje założono w 1848 na terenie Śląska, następnie w 1850 w Wielkopolsce oraz w 1858 w Galicji. Na terenie zaboru rosyjskiego pierwszą konferencję utworzono dopiero w 1906 roku. Szczególnie szybko konferencje rozwijały się na terenie zaboru pruskiego. Jednak w wyniku Kulturkampfu ich działalność została znacznie ograniczona. Okres międzywojenny przyniósł dalszy rozwój Towarzystwa w Polsce. W latach trzydziestych XX wieku w znaczący sposób wzrosła liczba zarówno członków jak i samych konferencji. Lata II wojny światowej uniemożliwiły normalną działalność Towarzystwa na ziemiach polskich. Poszczególni członkowie starali się włączać w działalność dobroczynną w ramach Rady Głównej Opiekuńczej. W trudnych realiach powojennych funkcjonowanie Towarzystwa było ograniczone do kilku miejscowości. W latach 1949-1956 konferencje św. Wincentego a Paulo kontynuowały posługę wśród potrzebujących jedynie na terenie Krakowa. Po przejęciu przez komunistów w 1959 roku majątku trwałego i funduszów Towarzystwo faktycznie zaprzestało swojej działalności. Konferencje przez cały czas prowadziły bardzo szeroką działalność charytatywną, oświatowo-edukacyjną i kształtującą postawy religijne, naśladując patrona św. Wincentego a Paulo. Towarzystwo św. Wincentego a Paulo na ziemiach polskich odegrało znaczącą rolę w umacnianiu tożsamości narodowej. Mimo granic zaborczych jego członkowie starali się utrzymywać łączność między sobą. Oddziały terenowe Towarzystwa miały wielu sympatyków, dobroczyńców, który wspierali działalność organizacji nie tylko modlitwą, ale także stałymi ofiarami. Konferencje współpracowały także z różnymi organizacjami, a przede wszystkim ze Stowarzyszeniem Pań Miłosierdzia, Zgromadzeniem Sióstr Miłosierdzia oraz ze Zgromadzeniem Księży Misjonarzy.

Pasjonująca opowieść o ostatnich latach ziemskiego życia Pana Jezusa spisana na podstawie pism mistyków i pierwszych chrześcijan. Książka rzuca nowe, ożywcze spojrzenie na Nowy Testament, a zarazem wprowadza w kontemplację Chrystusa – prawdziwego Boga i prawdziwego człowieka. Niektórzy z naszych braci i sióstr w Chrystusie, kontemplując Ewangelię, stali się w tajemniczy sposób świadkami scen o charakterze ewangelicznym. Po starannym zebraniu ich świadectw postanowiłem dokładnie je zbadać, rozeznając wszystko w świetle modlitwy oraz nauki i zachowując tylko to, co wydało mi się najlepsze według kryteriów historycznych i wiary. Oby to ludzkie dzieło pomogło wielu ludziom wyraźniej dostrzec stałość Boskich nauk, które od I wieku licząc, zostały nam przekazane w całości i raz na zawsze przez posługę Kościoła apostołów i ich następców zjednoczonych ze św. Piotrem. (fragment Przedmowy)

Miał rację św. Augustyn, gdy na kartach swych Wyznań zanotował: „Jakże wielki jesteś, Panie. […] Stworzyłeś nas bowiem jako skierowanych ku Tobie. I niespokojne jest serce nasze, dopóki w Tobie nie spocznie”. Tego niepokoju doświadcza każdy, zwłaszcza od chwili, gdy stanie wobec pytania o sens życia. Nie sposób przed tym pytaniem uciec, choć stawiamy je sobie chyba zbyt rzadko. Niemniej, co nie powinno dziwić, dopada nas ono zupełnie niespodziewanie. Wtedy je sobie uświadamiamy. Odpowiedź zaś nie jest prosta. Co więcej, nawet nieźle poinformowany dr Google tym razem też nie przyjdzie z pomocą naszym egzystencjalnym lękom, które targają naszym sercem. Z pomocą przyjść może ta właśnie książka. (…)

Nazajutrz w Markowej to fabularyzowana opowieść oparta na faktach, przedstawiająca historię tych, którzy mimo zagrożenia własnego życia ratowali innych. Autor w niezwykle sugestywny sposób przedstawia złożone relacje polsko-żydowskie w Markowej, a punktem wyjścia do opowiedzenia tych historii jest egzekucja bł. rodziny Ulmów. Wielkim bogactwem, jakie zawiera niniejsza publikacja, są spisane świadectwa ludzi, którzy pamiętają tamten czas. Nazajutrz w Markowej to opowieść o tym, że „kto ratuje jedno życie – ratuje cały świat”.

Badania nad relacjami Państwo-Kościół w trzech bałkańskich krajach komunistycznych wskazują na ich istotne zróżnicowanie, uprawiajace do stwierdzenia, że pojęcia "komunizm" i "ortodoksja" na Bałkanach nigdy nie były jednorodne. Możemy zatem mówic o trzech osobnych Kościołach prawosławnych jako instytucjach społecznych, ale także o trzech różnych komunizmach - bułgarskim, dostosowanym do modelu sowieckiego, jugosławiańskim komunizmie samorządowym i albańskim, ewoluującym od wzorca sowieckiego w kierunku chińskiego maozimu. Brak spójności ideologicznej trzech omawianych systemów stał się zauważalny szczególnie w ostatniej fazie ich funkcjonowania - od usunięcia religii z życia społecznego w Albanii, poprzez marginalizacje i wykluczenie jakiego doznawała Cerkiew bułgarska, aż po stopniowe odzyskiwanie roli wiodącej instytucji narodowej przez Cerkiew serbską.

Patrząc na fenomen początków zakonu klarysek z dzisiejszej perspektywy, nasuwa się analogia do przypowieści Jezusa o ziarnku gorczycy. To najmniejsze ze wszystkich nasion, gdy wyrośnie, jest większe od innych jarzyn i staje się drzewem, tak że ptaki przylatują z powietrza i gnieżdżą się na jego gałęziach (Mt 13,3133).

W historii klarysek ziarnkiem gorczycy wydaje się płonące miłością serce Klary. Dzięki łasce Chrystusa i przy duchowym wsparciu Franciszka z najmniejszego nasiona wyrósł zakon. Już w XIII wieku założono wiele domów dla kobiet konsekrowanych Bogu, a one do dzisiaj starają się przyjmować bóle, troski i radości umiłowanego Kościoła.

Elżbieta Sander, jedna ze współczesnych sióstr św. Klary, z pasją pisze o duchowości i charyzmacie franciszkańskim, kreśli dzieje zakonu klarysek w XIII wieku, przybliża postacie oraz dzieło św. Franciszka, św. Klary i bł. Salomei. Przedstawienie duchowości świętych Franciszka i Klary miało dowieść, że bł. Salomea z rodu Piastów przez swe czyste, ubogie, pokorne i pełne miłości życie stała się prawdziwą duchową córką i wierną naśladowczynią asyskich świętych. Opracowanie to nie ma cech rozprawy naukowej i do takiej rangi nie aspiruje. Powstało w celu oddania chwały Bogu i okazania Mu wdzięczności za piękno powołania Franciszka, Klary, Salomei i całej Rodziny Franciszkańskiej.

Opis negatywnych zjawisk w polskim Kościele katolickim widzianych oczami wierzącego apologetyka teologa kultury, mediów i komunikacji. Autor wskazuje na główne wady aktualnego kaznodziejstwa, wynaturzenia, piętnuje wciąż panującą hierarchiczną mentalność feudalną, klerykalizm i deprecjonowanie świeckich. Krytykuje przestarzały model kształcenia seminaryjnego oraz konserwatyzm utożsamiany z Tradycją. Opisuje mechanizmy sekciarskie, przedstawia drogi i bezdroża współczesnych pontyfikatów, porusza problem transparentności oraz relacji między Kościołem a mediami.

Pytanie o to, czy Kościołowi potrzebni są księża, można uznać za prowokacyjne. Jest niczym atak skierowany w fundamenty wspólnoty i wiary. Jak to – Kościół bez kapłanów, bez szafarzy sakramentów? Ale czy na pewno?

Biblista Martin Ebner bada to zagadnienie, szukając uzasadnień w księgach Starego i Nowego Testamentu. Przybliża nam takie rozumienie wspólnoty wiernych, któremu obce są struktury władzy kojarzone z kapłaństwem urzędowym. Jego perspektywa może okazać się przełomowa dla prawdziwej odnowy Kościoła w duchu Jezusa, którą postuluje autor.

Pisma wchodzące w skład kanonu Nowego Testamentu świadczą o całej palecie możliwych form organizacyjnych i funkcji, które jednocześnie odzwierciedlają różnorodność ich miejskiego środowiska. Kapłanów jednak się tam nie znajdzie. Jest to tym bardziej uderzające, że kapłani odgrywają ważną rolę zarówno w judaizmie, pierwotnej małej ojczyźnie pierwszych chrześcijan, jak i w miastach Cesarstwa Rzymskiego. To puste miejsce wśród chrześcijan wymaga wyjaśnienia.

Książka przybliża żyjącą w XIX w. francuską karmelitankę s. Marię od św. Piotra. Jej skromne i pobożne życie stanowiło wzór dla św. Teresy od Dzieciątka Jezus. Obie były karmelitankami, obie odznaczały się wielkim nabożeństwem do Dzieciątka Jezus i Chrystusowego Oblicza. Siostra Maria otrzymała łaskę duchowych objawień Świętej Twarzy Jezusa, co stało się podstawą dla nabożeństwa do Świętego Oblicza oraz wynagrodzenia Bogu za zniewagi i bluźnierstwa oraz nieposzanowanie świętowania niedzieli. Pan Jezus związał ze czcią wyrażaną wobec Jego Najświętszego Oblicza liczne łaski. Prosił także o powołanie Bractwa, które miało szerzyć kult Jego Oblicza.

Drewniany kościół Matki Bożej Częstochowskiej w Dzianiszu, powstały tuż przed ii wojną światową, zaprojektowany przez architekta Bohdana Tretera, podówczas wojewódzkiego konserwatora zabytków, oraz zakopiańskiego inżyniera Stefana Meyera, doczekał się albumowego opracowania przybliżającego dzieje jego powstania, budowy i wyposażenia.

Tekst Andrzeja Skorupy, oparty na rzetelnej bibliografii i lokalnej kwerendzie, wzbogacony jest wieloma fotografiami, także archiwalnymi ze zbiorów parafii i mieszkańców Dzianisza. Liczne współczesne zdjęcia autorstwa Rafała Monity i Mikołaja Monity ukazują piękno i wyjątkowość dzianiskiej świątyni.

W ciągu wieków benedyktyni wnosili znaczący wkład w rozwój pobożności maryjnej w całym Kościele. Tak też działo się w Polsce, gdy prowadzili działalność misyjną, a potem utrwalali jej owoce. Każde opactwo benedyktyńskie troszczyło się o to, by za pośrednictwem jakiegoś szczególnego miejsca świętego sanktuarium utrwalać pobożność maryjną, kształtując w ten sposób autentycznego ducha wiary katolickiej. Opactwo tynieckie miało takie miejsce w Tuchowie, które posiada bogatą tradycję i pozostaje żywe do dziś. Utrwalaniu pobożności maryjnej w Tuchowie służyło m.in. bractwo różańcowe, po którym pozostały cenne księgi członków oraz protokołów, ilustrujące jego działalność w XVIII wieku.

Zamiarem badawczym autora jest próba odpowiedzi na pytanie o charakter odpowiedzialności kanonicznej biskupa w związku z przestępstwami o charakterze pedofilskim, których sprawcami są podlegli mu duchowni. Treścią monografii jest szczegółowa analiza przepisów prawa kanonicznego regulujących taką odpowiedzialność zarówno w aspekcie pozytywnym (zobowiązanie do określonych działań), jak i w aspekcie negatywnym (ponoszenie konsekwencji własnych niesprawiedliwych działań lub zaniedbań). Ponoszona przez biskupa odpowiedzialność nie wynika wyłącznie z jego pozycji hierarchicznego zwierzchnictwa w Kościele i nie jest prostą konsekwencją zasady respondeat superior, ale ma podstawę w jego obowiązku pasterskiej troski o powierzonych biskupowi wiernych. Prawo kanoniczne odcina się od koncepcji odpowiedzialności instytucjonalnej i anonimowej winy organizacyjnej. Egzekwowanie odpowiedzialności od biskupa, przy uwzględnieniu eklezjologicznych pryncypiów, musi opierać się na udowodnionej mu konkretnej winie in eligendo lub in vigilando.

"Czytelnicy, którzy po lekturze mojej poprzedniej książki pt. "Wilcze złoto" domagali się kontynuacji zawartych tam wątków, zapewne skojarzą niektóre postacie występujące w tej oto nowej powieści. Jest to zamierzony efekt. Akcję "Tajemnic..." przeniosłem do lat sześćdziesiątych XX w. Opisane miejsca oraz osoby są fikcyjne i nie mają nic wspólnego z rzeczywistością. Dotyczy to również pseudonimów, ksywek, przezwisk.Czytelnicy, którzy znają mój stosunek do niektórych żyjących współcześnie osób zapewne będą się doszukiwać związków postaci literackich z nimi. No cóż, każdemu wolno mieć swoje zdanie. Nie było moją intencją kogokolwiek obrażać. Natomiast zakon braci bonifratrów istnieje i pracuje w Polsce od XVII w. To, co o nich napisałem jest prawdziwe. Bracia pracują dla dobra ogólnego, osób chorych i cierpiących. Robią to wspaniale, co sprawdziłem osobiście w kilku organizacjach współpracujących zarówno z zakonem żeńskim, jak też męskim. Wątek "zdrajcó Rzeczypospolitej", braci Janusza i Bogusława Radziwiłłów, jest prawdziwy. Obaj przebywali na Warmii, a potem spotkali się w Pasłęku z Karolem X Gustawem. W powieści wątki historyczne przeplatają się z fikcją literacką. I taki był mój zamiar. Życzę miłej lektury."

Dr Paweł Abramski, autor książki

Publikacja Ziemia Święta.Śladami naszej wiary w 27 rozdziałach przedstawia religijne, historyczne i archeologiczne szkice na temat głównych miejsc Ziemi Świętej: Nazaretu, En Kerem, Betlejem, Jerozolimy, rzeki Jordan, Kany Galilejskiej, Kafarnaum, jeziora Genezaret, Betanii, Emaus. Odwołując się do opisów biblijnych, innych źródeł historycznych oraz odkryć archeologicznych, autorzy uzasadniają dlaczego Ziemia Święta zajmuje w sercach chrześcijan tak ważne miejsce. Znakomitą pomocą we wspomnianym podróżowaniu śladami naszej wiary są piękne zdjęcia znajdujące się na kartach naszego przewodnika – zaczerpnięte z zasobów wydawniczych magazynu „National Geographic” – oraz grafiki ukazujące przekroje budynków oraz przestrzenne mapy.

Tekst zawiera również rozważania duchowe, które pomogą czytelnikom zanurzyć się w Ewangelii, i uczestniczyć osobiście w każdej scenie, tak żeby Słowo Boże stawało się treścią ich codziennego życia. Rozważania te opierają się na świadectwach ojców Kościoła, magisterium ostatnich papieży, a także na nauczaniu niektórych świętych, szczególnie św. Josemaríi Escrivy, założyciela Opus Dei.

Wśród milionów ludzi żyjących na emigracji są również rzesze wiernych należących do katolickich Kościołów wschodnich. To właśnie tej szczególnej grupie migrantów została poświęcona praca ks. dr. Łukasza Wacława SChr. Prezentowana książka stanowi próbę całościowego omówienia na gruncie prawa kanonicznego prawa wiernych migrantów wschodnich do specjalnego duszpasterstwa. Jak dotąd w kanonistyce publikacje poświęcone kanonicznym aspektom duszpasterstwa migrantów dotyczyły przede wszystkim migrantów Kościoła łacińskiego. Katolicy wschodni byli co najwyżej w nich wzmiankowani. W niniejszej publikacji na pierwszy plan wysuwają się migranci należący do katolickich Kościołów wschodnich i im w całości jest poświęcona ta praca.

Niebanalne, esencjonalne i prowokujące do myślenia teksty o Kościele

Być z Kościołem, gdy przeżywa momenty swojej świetności, swój „złoty wiek”, nie jest trudno. Wyzwaniem stają się chwile, w których przechodzi on przez „noc”; okresy, gdy zmaga się ze swoimi grzechami. Jak pisać o kondycji wspólnoty uczniów Jezusa, nie tylko nie bojąc się trudnych tematów, ale także wyznając Kościół, który ma być miejscem, gdzie szuka się wiary? Ksiądz Andrzej Draguła stara się znaleźć balans między koniecznym realizmem a chroniącą od rozpaczy nadzieją.

Kościół, który wyznaję, widzi grzech, osądza go, ale się na nim nie zatrzymuje. Widzi dalej i żyje nadzieją, którą pokłada w tym, którego Mistycznym Ciałem jest – w Chrystusie, oraz w Duchu Świętym, który go jednoczy i udziela mu własnej świętości.

Autor nie daje banalnych odpowiedzi na nurtujące wielu ludzi pytania o Kościół, ale pisząc o sytuacji katolików, kwestii apostazji, przyszłości parafii czy seminariów duchownych, szuka przestrzeni wiarygodności oraz symptomów zmian. Wychodzi naprzeciw człowiekowi XXI wieku, jego oczekiwaniom i tęsknocie za wspólnotą ludzi wierzących, którym „radość i nadzieja, smutek i trwoga” współczesnych nie są obce. Nie traci wiary w to, że pojawiają się jaskółki zwiastujące wiosnę Kościoła w Polsce.

Oddawana do rąk Czytelników książka ukazuje się w 345 rocznicę fundacji klasztoru Dominikanek w Nowogródku. Autor, opierając się o wszelkie dostępne źródła historyczne, odtworzył dzieje konwentu, którego kres nastąpił po upadku powstania styczniowego, w okresie represji wobec narodu polskiego i Kościoła katolickiego wprowadzonych dekretem cara Aleksandra II O urządzaniu klasztorów, na mocy którego na terenie Królestwa Kongresowego oraz obszarach wcielonych do Rosji doszło do zamknięcia nowicjatów niemal wszystkich zakonów.
Zebrane w publikacji informacje, choć same w sobie cząstkowe, pozwalają na ogląd dziejów wspólnoty dominikanek w Nowogródku. Dwa stulecia istnienia tego czcigodnego konwentu (16781864) zostają tym samym wprowadzone do polskiej historiografii i jednocześnie wypełniają dotkliwą lukę na duchowej i kulturalnej mapie obrazującej naszą spuściznę dziejową, która została zamknięta w trudnych dla Polski i Polaków okolicznościach popowstaniowych 1864 roku.