Historia Kościoła

Z prof. Ewą Wipszycką o pierwszych mnichach na pustyni egipskiej rozmawia Szymon Hiżycki OSB.

Ewa Wipszycka w badaniach naukowych koncentruje się na historii Egiptu od czasów Aleksandra Wielkiego, szczególnie wiele uwagi poświęca okresowi kryzysu i upadku świata starożytnego oraz dziejom późnoantycznego chrześcijaństwa. W bogatym dorobku naukowym autorki są m. in. Vademecum historyka starożytnej Grecji i Rzymu, Historia starożytnych Greków (wspólnie z B. Bravo), Męczennicy starożytnego Kościoła (wspólnie z M. Starowieyskim), Kościół w świecie późnego antyku.

Książka zawiera informacje odnośnie narodzin Kościoła, jego sytuacji w pogańskim Cesarstwie, roli męczenników, a także rozwoju w chrześcijańskim Cesarstwie. Autor porusza również takie tematy, jak: spory i podziały w Kościele, życie codzienne chrześcijan, Kościół wczesnobizantyjski, Kościół łaciński u progu średniowiecza, dalsza ewangelizacja Europy Zachodniej w V-VII w., chrześcijańska cywilizacja.

Tom drugi syntezy dziejów monastycyzmu chrześcijańskiego do soboru efeskiego w 431 r.

Często i chętnie powołujemy się na naszą przynależność do dziedzictwa chrześcijaństwa łacińskiego. Nietrudno jednak dostrzec, że wiedza na temat literatury wczesnochrześcijańskiej ogranicza się do powszechnie znanych ogólników. Praca J. Fontaina jest próbą przedstawienia pełnego dorobku teologów, apologetów i myślicieli wczesno-chrześcijańskich od II do VIII w. po Chr. Prezentowane dzieło łączy walory syntezy historyczno-literackiej z przejrzystą formą wykładu.

Książka ta obejmuje wykłady z historii starożytnego monastycyzmu wschodniego, wygłaszane od roku 1975 dla nowicjatu w klasztorze benedyktyńskim w Ligugé (Francja) oraz na innych kursach. Autor stara się wniknąć najgłębiej jak to możliwe wewnątrz świata duchowego mnichów toteż po prezentacji historycznej zapoznaje czytelników z samymi tekstami omawianych autorów. Stara się ukazać to, co należałoby wiedzieć o osobach i wydarzeniach, o instytucjach i doktrynach, o wpływach jakimi oni podlegali lub jakie sami wywierali.

Maryja jest znakiem danym światu przez Pana Boga. Przychodziła do człowieka z przesłaniem nawrócenia wieki temu, przychodzi też dzisiaj. W miejscach tych niezwykłych spotkań z Maryją powstały dobrze znane sanktuaria, takie jak: Licheń, Gietrzwałd czy Święta Lipka. Są także miejsca mniej znane, a godne poznania. Wśród nich: Płonka Kościelna, Matemblewo, Wiktorówki, Krasnobród, Janów Lubelski, Szczyrk i Przyłęków. Książka opowiada o wszystkich tych miejscach, o spotkaniach zwykłych ludzi z Maryją i o owocach tych spotkań.

Oprócz informacji fotograficznych zawiera krótkie opowiadania obrazujące historię objawień maryjnych w Polsce.

Miasto położone na górze to ukazanie prawdziwego, widzialnego Kościoła Chrystusowego, tylko jednej katolickiej drogi biegnącej do bram miasta niebieskiego.

Był u mnie przedstawiciel Znaku, Więzi, potem przedstawiciel PAX-u. Nie mogą na siebie patrzeć, ale w gruncie rzeczy mają te same tendencje: gra polityczna, licytowanie się w zdobywaniu rozgłosu, osobiste i grupowe ambicje, dobro Narodu na końcu.
Ponadto miałem dwie długie konferencje: jedna w sprawie statutu Caritas, druga z byłymi doradcami „Solidarności", nudne, bo jednostronne i jednokierunkowe. Ci ludzie, aczkolwiek umiarkowani, to jednak natrętni, dla nich, poza „Solidarnością ", nikt i nic nie istnieje - ani wiara, ani duszpasterstwo, ani człowiek. Przestrzegają, aby się Kościół nie dał zinstrumentalizować rządowi, ale sami do tego dążą, chcieliby Kościół wprząc w swój rydwan i Kościołem kierować. Jeszcze nie otrząsnęli się z iluzji.

Mateusz z Krakowa, filozof, teolog, profesor uniwersytetu w Pradze i Heidelbergu, biskup wormacki, był jednym z najbardziej oświeconych ludzi swej epoki. Urodził się w Krakowie najprawdopodobniej między rokiem 1345 a 1348 jako syn notariusza krakowskiego z niemieckiej rodziny Stadtschreiberów, spokrewnionej z rodzinami patrycjuszy miejskich Isnerów, Wigandów i Kranzów. Początkowe nauki pobierał w Krakowie, następnie studiował w Pradze, gdzie zetknął się nie tylko z klasyczną scholastyką i dominującym w niej wówczas kierunkiem nominalizmu, lecz również z żywym ruchem reformatorskim kaznodziejów i teologów czeskich oraz docierającymi z Włoch prądami wczesnego humanizmu. W Pradze uzyskuje w 1365 roku tytuł bakałarza, a w dwa lata później stopień magistra artium jako uczeń wybitnego uczonego praskiego Henryka Tottinga z Oyty. Następnie wykłada przez wiele lat na Wydziale Filozofii w Pradze, pełniąc dwukrotnie funkcję dziekana wydziału. Studiuje jednocześnie teologię na tymże uniwersytecie i uzyskuje tu w 1381 roku tytuł profesora teologii. Końcowe lata studiów teologicznych i lata profesury na tym wydziale (do roku 1390) stanowią okres żywiołowej działalności dydaktycznej, kaznodziejskiej, dyplomatycznej i pisarskiej Mateusza w Pradze. Przyniosła mu ona sławę jednej z najwybitniejszych postaci życia umysłowego Europy tego okresu: uczonego o orientacji via moderna, podejmującego problematykę społeczną i polityczną, bliską reprezentantom tego kierunku, radykalnego zwolennika reformy Kościoła w duchy koncyliarnym, teologa i kaznodziei ożywionego ideami devotio moderna, pisarza zrywającego ze skostniałymi formami wyrazu typowymi dla scholastyki (komentarze do dzieł Arystotelesa i Sentencji Piotra Lombarda) na rzecz nowych form literackich.

Książka ta jest cennym dokumentem trzyletniego odosobnienia Prymasa. Obok kroniki życia codziennego obejmują również takie teksty jak notatnik duchowy, listy, memoriały do władz oraz obszerne wypowiedzi będące osobistą refleksją nad sytuacją Kościoła w Polsce. Jest to dokument Człowieka niezłomnego, gotowego na wszystko - łącznie z oddaniem życia - w obronie praw Kościoła i Narodu.

Księga jubileuszowa zawiera dorobek 75 lat obecności Księży Najświętszego Serca Jezusowego w Polsce. Celem wydania niniejszego albumu jest zachowanie od zapomnienia najważniejszych osób i dokonań minionego czasu. Zebrano i opracowano wszystko, co ważne, piękne, warte zachowania i zapamiętania, wszystko to, czego dokonały sercańskie pokolenia.
Wydanie bogato ilustrowane, na papierze kredowym.

Ta bogato ilustrowana książka omawia dwa unikalne wizerunki – Zbawiciela i Niepokalanej – Całun Turyński i opończę-tilmę błogosławionego Juana Diego, wizjonera z Guadalupy w Meksyku, na której cudownie „zapisany” obraz Maryi Panny w równie cudowny sposób zachował się w nienaruszonym kształcie od roku 1531 aż do dnia dzisiejszego. Oba te wizerunki są niezwykłe, zarówno pod względem płynącego z nich przekazu, jak i pochodzenia, gdyż nie mają człowieka za autora. Od samego początku wierni uznawali je za „nie uczynione ludzkimi dłońmi”, a pogląd ten potwierdziły poważne naukowe analizy, podejmowane na przestrzeni wielu dziesiątek lat.

Zbiór systematyczny powstał w drugiej połowie V wieku, prawdopodobnie po kolekcji alfabetycznej.
Spotkamy w nim apoftegmaty z Gerontikonu oraz inne, nieumieszczone w nim, a ponadto fragmenty dzieł ascetycznych (Jana Kasjana, Hyperechiosa) oraz kilka nieznanego pochodzenia.

Leksykon duchowieństwa represjonowanego, tom 3, stanowi zwieńczenie publikacji, przedstawiając w postaci biogramów zebrany przez Redakcję pozostały materiał źródłowy. Tom został opatrzony niezbędnymi indeksami obejmującymi całość publikacji. Wartość merytoryczną wydawnictwa gwarantuje dobór autorów, znanych ze swych osiągnięć na polu historii najnowszej i historii Kościoła katolickiego w Polsce, a reprezentujących ośrodki naukowe w całym kraju.

W dniu 6 marca 2005 roku minęła setna rocznica śmierci księdza Henryka Jackowskiego SJ, niezwykłego człowieka, kapłana, rektora kolegiów jezuickich i wychowawcy chłopców w słynnym Zakładzie Naukowo-Wychowawczym OO. Jezuitów w Chyrowie, misjonarza wśród Unitów na Podlasiu, prowincjała jezuitów i inicjatora odnowy religijnej Kościoła w Galicji. Podjął się trudnego dzieła reformy zakonu bazylianów, działał dynamicznie na polu duszpasterskim, doprowadzając do spopularyzowania rekolekcji wśród duchowieństwa i świeckich różnych stanów, rozwinął na szeroką skalę działalność wydawniczą prasy katolickiej. Był inicjatorem nowych pism, między innymi "Misji Katolickich" i "Przeglądu Powszechnego".

Publikacja Hasenfratza podejmuje zagadnienie kontekstu społeczno-religijnego, w którym rozwinęło się wczesne chrześcijaństwo. Tym kontekstem jest świat pierwszych wieków naszej ery zdominowany przez imperium rzymskie. Hasenfratz przede wszystkim stara się przedstawić świat idei jakimi żyli ludzie tamtych czasów. Swoją uwagę kieruje na zagadnienia związane z religią, kultem i szeroko pojętą problematyką wierzeń i przekonań.
Na jego książkę składają się trzy rozdziały. Zasadniczą częścią książki jest przedstawienie różnych kierunków i problemów jakim żył swiat (rzymski) antyczny. Autor porusza problem kultu cesarza, atmosferę nostalgii za złotymi mitycznymi czasami, poszukiwanie pewności w magii i czarach, rozprzestrzenianie się różnych kultów i misteriów, oraz narodziny gnozy. Ukazuje to wszystko w kontekście rozwoju społecznego imperium, oraz zmian jak się w nim dokonały przede wszystkim w pierwszych wiekach naszej ery. To właśnie w takim środowisku rozwinęło się chrześcijaństwo, zaczerpnęło zeń pewne elementy i odpowiedziało na potrzeby społeczne tamtych czasów (i nie tylko).

Tom zawiera zachowane akta pierwszych synodów chrześcijańskich: greckich oraz łacińskich (galijskich, afrykańskich i hiszpańskich).

Opracowane dokumenty synodalne są niezmiernie cennym źródłem historycznym i teologicznym. Przedstawiając formuły wiary i dyscyplinę kościelną pierwszych wieków, stanowią kopalnię wiedzy o różnego rodzaju zjawiskach, zwyczajach, praktykach i sporach teologicznych. Wskazują, jak w pierwszych czterech wiekach Kościół tworzył swe struktury, borykał się z prześladowaniami, uczył się żyć w nieprzyjaznym mu początkowo świecie. Na synodach tworzyły się podwaliny prawa kościelnego, które następnie wywarło wpływ na prawodawstwo soborowe, a przez nie na prawa narodów chrześcijańskiej Europy. Tom, poza polskim przekładem akt poszczególnych synodów, wprowadzeniami historycznymi i teologicznymi do tych synodów, wyjaśniającymi notami i niezbędnymi indeksami, zawiera teksty oryginalne tych akt (...). (recenzja - ks. prof. dr hab. Józef Naumowicz)

Prezentowany tom otwiera serię, w której pragniemy przedstawić chronologicznie teksty synodów Kościoła od jego początków oraz kolekcje praw, które kształtowały życie chrześcijan w poszczególnych okresach jego dziejów. W zasadzie stanowi ona rozszerzenie wydanych przez nas wcześniej tekstów soborowych, oraz uzupełnia i pozwala lepiej zrozumieć rozwój prawodawstwa kościelnego i doktryny wiary w całym ówczesnym Kościele.

Podajemy tylko to, co synody rzeczywiście ustanowiły, pozostawiając na boku obfitą korespondencję biskupów lub cesarzy, czy też wtórne relacje różnych autorów, o których jedynie wspominamy. Naszym zamierzeniem było zwrócenie szczególnej uwagi na listy synodalne i posynodalne, kanony oraz formułowane wyznania wiary. Niniejszy tom obejmuje synody Kościoła powszechnego od tak zwanego "synodu apostolskiego" z roku około 50., do roku 381, czyli do synodu konstantynopolitańskiego, który został uznany następnie za drugi sobór powszechny. (...) (fragment Wprowadzenia)

Karmel to bez mała trzydzieści wieków duchowej tradycji, sięgającej czasów proroka Eliasza, z tego 400 lat jest udziałem dziejów w Kościele polskim. Prezentowany wybór pism jest hołdem, chyleniem czoła wobec dostojeństwa minionych stuleci. Na ten czas jubileuszu dobrze jest uświadomić sobie piękno wypracowane razem z Bogiem w tylu przedziwnych biografiach, które pod ryclem Mistrza przywołują kształt konkretnej świętości. Karmel przez wieki tworzy duchowe środowisko, w którym spotkać się mogą przeróżne formacje, aspirujące jednakże zdecydowanie do poszukiwania głębin Ducha. Z tą duchowością zrósł się swoisty geniusz nocy człowieka, która wydaje się ogarniać i pogrążać w otchłani, a jednocześnie jest drogą odrodzenia.

Książka zawiera noty biograficzne i fragmenty tekstów Autorów tradycji karmelitańskiej, począwszy od proroka Eliasza, a ponadto: Elizeusza, Mikołaja z Narbonne, Filipa Ribota, Arnolda Bostiusza, Teresy od Jezusa, Jana od Krzyża, Marii Magdaleny de Pazzi, Jana od Jezusa i Maryi, Hieronima Cyrusa, Teresy Marchockiej, Stefana Kucharskiego, Andrzeja Kochanowskiego, Marii Petijt, Michała Ballaerta, Wawrzyńca od Zmartwychwstania, Małgorzaty Redi, Franciaszka Palau y Quer, Marii od Jezusa Ukrzyżowanego, Teresy od Dzieciątka Jezus, Elżbiety od Trójcy Przenajświętszej, Rafała Kalinowskiego, Teresy z Los Andes, Teresy Benedykty od Krzyża (Edyty Stein), Tytusa Brandsma, Marii Kandydy Barba, Kunegundy Siwiec, Anzelma od św. Andrzeja Corsini, Teresy od św. Józefa, Marii Maravillas od Jezusa, siostry Łucji dos Santos oraz Jana Pawła II.

Seria Wielcy Ludzie Kościoła przedstawia czytelnikowi panoramę postaci współtworzących Kościół na przestrzeni wieków. Nie zapominając o uczuciach, emocjach, radościach i smutkach czy wreszcie potknięciach swoich bohaterów, kolejne książki odkrywają bieg życia, twórczość i najważniejsze osiągnięcia prezentowanych bohaterów na tle szeroko ujętych procesów historyczno-kulturowych.

Pelagiusz znany jest najbardziej z tego, że zwalczał go św. Augustyn. Poza tym jednak był cenionym kierownikiem duchowym, kaznodzieją, patrzącym aż nazbyt optymistycznie na człowieka. Był sławny w całym ówczesnym świecie. Jego uczniowie naśladowali go przez kilka pokoleń, a sprowokowane przez niego dyskusje przyczyniły się do sprecyzowania nauk o zbawieniu.