Filozofia

Wewnętrzna doskonałość oraz piękno teorii względności po dziś dzień zachwycają nie tylko fizyków, ale także i filozofów. Wojciech Grygiel ukazuje drogę, jak w matematycznych zawiłościach tej teorii doszukać się głębokich problemów filozoficznych, i przekonać się, że teoria względności to nie tylko hermetyczna gra matematycznych symboli, ale oryginalny produkt ludzkiego geniuszu, będący szeroką syntezą dziedzictwa europejskiej myśli. Teoria ta wciąż inspiruje do dalszego namysłu nie tylko nad kolejnym unifikacyjnym krokiem fizyki, ale też nad pytaniami o sens Wszechświata jako ontycznej całości. Jak scena stała się dramatem to kompendium wiedzy fizycznej oraz niezwykle wartościowe studium filozoficzne i historyczne. Jest dla czytelnika szansą całościowego spojrzenia na najważniejsze komponenty teorii względności. Może być także punktem wyjścia do badań, w których można podążać tropem Autora lub, korzystając z dostarczonej w książce wiedzy, pójść własną drogą ku zrozumieniu tego, co odkryte lub ku odkryciu czegoś nowego. - prof. Jerzy Dajka, Uniwersytet Śląski Wojciech Grygiel podjął ciekawą próbę odpowiedzi na pytanie, dlaczego einsteinowska teoria względności jest nie tylko skuteczna, ale również piękna. Podążając za przekonaniem Greków, że to symetria decyduje o pięknie i pozwala precyzyjnie opisać świat pokazuje, jak przekonanie to manifestuje się w jednej z najwspanialszych naukowych teorii. Kompetentnie i w sposób interesujący dowodzi, jak filozofia i fizyka były i nadal są głęboko ze sobą powiązane. - prof. Bogdan Dembiński, Uniwersytet Śląski

Cóż warte jest życie ludzkie? Po co właściwie żyjemy? Co po nas zostanie, skoro i tak wszyscy umrzemy bogaci i biedni, wykształceni i analfabeci, duchowni i świeccy? Na te pytania tak aktualne dla współczesnego człowieka, udziela niezwykłej odpowiedzi zaliczana do pereł literatury hiszpańskiej Rozprawa o prawdzie, napisana w 1671 roku przez Sługę Bożego Miguela Manarę (1627-1679). Ten fascynujący, bogaty szlachcic z Sewilli, szybko przemierzający kolejne szczeble światowej kariery i rokujący wielkie nadzieje, w krótkim czasie straciwszy wszystkich niemal bliskich, odkrył kruchość i marność ziemskiego życia. Oddał wówczas cały swój majątek, siły i energię w służbie biednym, chorym i opuszczonym. W kontekście nieuchronnie czekającej nas śmierci, wskazuje z mocą dziś i nam na właściwą jakość życia ludzkiego, które warte jest tyle, ile zostawimy po sobie dobra.

Nowy obraz świata ukształtowany przez kosmologiczną i biologiczną teorię ewolucji domaga się ponownego określenia miejsca człowieka w świecie przyrody. Umysł ludzki, z charakterystyczną dla niego samoświadomością, stoi przed trudnym problemem zrozumienia własnej natury oraz wyjaśnienia swoich związków ze sferą świata fizycznego. Według filozofa i teologa Philipa Claytona właściwa odpowiedź na pytanie o relację umysłu do ciała (mind-body problem) pada na gruncie odradzającego się obecnie emergentyzmu. Czerpiąc argumenty ze współczesnej nauki i filozofii, Clayton broni tezy, że umysł – przyczynowo aktywne własności mentalne – dzięki wyłonieniu się na drodze emergencji jest cenną zdobyczą ewolucji, a jego szczególna cecha, jaką jest racjonalność, rzuca nowe światło na próbę ostatecznego zrozumienia rzeczywistości. Tym zagadnieniom poświęcona jest książka ks. Tomasza Maziarki.

Wydany w 1624 r. tom Pia desideria autorstwa jezuity Hermana Hugona, przestawiający drogę wiernego do Boga w kategoriach erotyki oblubieńczej, okazał się najpopularniejszą książką emblematyczną o tematyce religijnej. W XVII i XVIII w. była ona bestsellerem również w Rzeczpospolitej Obojga Narodów. Dotąd znane były jedynie spolszczenia łacińskich elegii i poetyckie komentarze do atrakcyjnych rycin zbioru. W oryginale jezuickiego tomu poszczególne emblematy zaopatrzone zostały także w obszerne wypisy z dzieł teologicznych, które na użytek świeckich czytelników zazwyczaj pomijano. W odkrytych niedawno karmelitańskich rękopisach zachowały się jednak trzy rodzime adaptacje owych ekscerptów: Wzdychania pobożne, Pragnienia Duszy pobożnej oraz Strzały serdeczne z Pisma świętego i ojców świętych zrobione, krytycznie wydane w niniejszej publikacji. Dwa spośród wykorzystanych odpisów wykaligrafowane zostały ręką karmelitanki bosej Agnieszki od Pana Jezusa Baranka, córki sędziego ziemskiego lubelskiego, która zakonny habit przyjęła w klasztorze Niepokalanego Poczęcia NMP w Lublinie. Odnalezione adaptacje znacząco dopełniają naszą wiedzę o kulturze literackiej baroku oraz o klimacie intelektualnym środowisk zakonnych dawnej Rzeczypospolitej.

Książka stanowi kompendium – przegląd poszczególnych dziedzin filozofii (logika i metodologia nauk, metafizyka, teoria poznania, filozofia przyrody, etyka, aksjologia, estetyka i filozofia sztuki, filozofia Boga i religii, filozofia społeczna, filozofia kultury, historia filozofii), przygotowany pod kątem omówienia dorobku oraz wydobycia wielu nowatorskich rozwiązań proponowanych przez chrześcijańskich filozofów polskich, które wpływały na kształt dyskursu filozoficznego tak w Polsce, jak i za granicą.

Seria wydawnicza „Polska filozofia chrześcijańska w XX wieku” obejmuje monograficzne opracowanie myśli 13 wybitnych przedstawicieli tego nurtu filozofii, działających zwłaszcza w XX wieku i na początku wieku XXI (Mieczysław Gogacz, Piotr Lenartowicz, Stanisław Kamiński, Kazimierz Kloskowski, Kazimierz Kłósak, Feliks Koneczny, Mieczysław Albert Krąpiec, Tadeusz Styczeń, Tadeusz Ślipko, Józef Tischner, Karol Wojtyła, Jacek Woroniecki, Zofia J. Zdybicka). Każdemu z filozofów poświęcony został odrębny tom, według następującego układu: biografia i bibliografia danego autora, źródła inspiracji filozoficznej (wpływ własnej szkoły filozoficznej, zapożyczenia od innych systemów), preferowana koncepcja filozofii, podejmowane problemy i propozycje ich rozwiązań, słownik podstawowych pojęć, polemiki i dyskusje, jakie dany autor prowadził w środowisku krajowym i zagranicznym. Dodatkowo każdy tom został wzbogacony antologią reprezentatywnych dla danego autora tekstów filozoficznych. Niniejszy tom jest poświęcony Kazimierzowi Kłósakowi (1911–1982) – filozofowi, neoscholastykowi, teologowi, przedstawicielowi tomizmu lowańskiego.

Książka ta to ostatni tom trylogii Remiego Brague’a, po Prawie Boga oraz Mądrości świata (w opracowaniu), stawiającej pytanie o kondycję człowieka w poszczególnych epokach ludzkości, od starożytności do nowożytności. W Królestwie człowieka autor zastanawia się nad ideą, która przyświeca człowiekowi w nowoczesności, kiedy to został odrzucony porządek kosmiczny i boskie prawo, dotychczas pomagające w realizacji człowieczeństwa. Odrzucenie przez człowieka wszelkiego kontekst swojego istnienia i postawienie w centrum samego siebie, tworzy owe tytułowe „królestwo człowieka”. Projekt ten – zdaniem Rémiego Brague’a – jest już w swoim założeniu skazany na klęskę, a jego realizacji obraca się przeciwko człowiekowi.

Koń Trojański w Mieście Boga to jedna z najgłośniejszych książek Dietricha von Hildebranda. Wybitny filozof, opierając się na właściwie interpretowanych tekstach Soboru Watykańskiego II, wskazuje nadużycia, jakich dopuszczają się modernistyczni teologowie. Książka napisana dwa lata po zakończeniu Vaticanum II, podczas którego autor był jednym z ekspertów, jest kluczem do zrozumienia posoborowego kryzysu w Kościele oraz jego postępującej sekularyzacji. Dietrich von Hildebrand odnowie fałszywej przeciwstawia odnowę prawdziwą, prowadzącą Kościół ku Jego „nowej wiośnie”.

Profesor Roger Penrose, światowej sławy fizyk i matematyk, od niemal półwiecza nie tylko śledzi rozwój fizyki, ale i żywo w nim uczestniczy. W swojej najnowszej książce przygląda się roli, jaką odgrywają w tej dyscyplinie moda, wiara i fantazja. Na przykładzie teorii strun, kosmologii i mechaniki kwantowej opowiada o inspirującej, ale i czasem wiążącej ręce roli tych czynników na współczesnym froncie badań nad głęboką strukturą świata. Opisuje, w jaki sposób moda, wiara i fantazja ukształtowały jego własną karierę naukową, od teorii twistorów, uważanej za jedną z alternatyw dla teorii strun, po konforemną kosmologię cykliczną. Książka ta, jak wszystkie teksty Penrose'a, łączy niezwykłą głębię z szerokością perspektywy, dając jedyny w swoim rodzaju osobisty wgląd w świat współczesnej fizyki matematycznej. „Wyjątkowo oryginalny, bogaty, dogłębnie przemyślany przegląd najmodniejszych współczesnych teorii próbujących wyjaśnić Wszechświat w skali najmniejszej i największej”.

Są to najzabawniejsze i najciekawsze zajęcia z filozofii, w jakich kiedykolwiek braliście udział! „Jeżeli ten komiks nie jest platońskim ideałem obrazkowej powieści filozoficznej, to nie wiem, czym miałby być. Komiksowe wprowadzenie do filozofii zostało przez Michaela F. Pattona i Kevina Cannona opracowane znakomicie – i to jest przypuszczalnie jedyny wniosek, z którym zgodziliby się wszyscy filozofowie występujący w tej książce” – Jim Ottaviani, autor komiksów poświęconych historii nauki. W Komiksowym wprowadzeniu do filozofii Michael F. Patton i Kevin Cannon prezentują nam wielką tradycję życia poddanego refleksji. Razem z dowcipnym Heraklitem, pełniącym funkcję przewodnika, wypływamy na krętą rzekę filozofii, aby poznawać najważniejszych współtwórców zachodniej myśli liczącej sobie blisko trzy tysiące lat, oraz przysłuchiwać się wielkim dyskusjom na każdy temat – od etyki przez koncepcję jaźni po naturę rzeczywistości. Łącząc kunsztowne, żartobliwe rysunki Cannona z humorystycznym i pouczającym tekstem Pattona, Komiksowe wprowadzenie do filozofii przywraca nam radość z poszukiwania prawd fundamentalnych i zaszczepia umiłowanie mądrości w każdym, kto ma ochotę chwycić wiosło i przyłączyć się do wycieczki.

Książka ,,Miłość i odpowiedzialność”, której autorem jest Karol Wojtyła to studium etyczne miłości i małżeństwa. Inspiracją do napisania książki ,,Miłość i odpowiedzialność” były wykłady z etyki, prowadzone przez Karola Wojtyłę w latach 50 oraz spotkania i rozmowy ze studentami. Publikacja stanowi uzasadnienie norm katolickiej etyki seksualnej.

Dostojewski filozofem nie był, a jednak problemy filozoficzne nurtowały go całe życie jako coś bardzo głębokiego, otchłannego, wręcz obsesyjnego. Książka prof. Jana Krasickiego koncentruje się właśnie na tym aspekcie twórczości genialnego rosyjskiego pisarza. Pod swą badawczą lupę jej autor bierze wielkie idee, które znalazły swój wyraz m.in. w Idiocie, Braciach Karamazow, Biesach: stosunek do dobra, prawdy i piękna, napięcie między rozumnością a szaleństwem czy specyficznym dla rosyjskiej kultury jurodztwem, rozumienie miłości, wolności, a wreszcie kobiecości i męskości. Prof. Krasicki ukazuje, że Dostojewski nie pozostawał dłużnikiem ani zakładnikiem doktryn filozoficznych i teologicznych żywotnych w jego wieku, lecz stawiał swoje pytania i szukał na nie własnych odpowiedzi. Nie był przy tym chłodnym obserwatorem, spekulującym nad konceptami w zaciszu gabinetu o pochłaniających go ideach, nie tylko myślał, ale całym sobą je przeżywał. Dzięki własnemu doświadczeniu egzystencjalnemu jest ich żywym świadkiem, a nieraz nawet stawał się ich ofiarą.

W POSZUKIWANIU FORMUŁY WSZECHŚWIATA Czy wszechświat ma początek i koniec? Istnieje jeden świat, a może jst ich wiele? Zależność między grawitacją a fizyką kwantową, związek między siłami w skali mikro a makro ? między atomami a planetami i galaktykami, to kwestie kluczowe dla dalszego rozwoju współczesnej fizyki. Zespolenie obu tych światów w jedną teorię grawitacji kwantowej pozwoli stworzyć obraz świata, w którym jest miejsce również dla nas. Nasz wszechświat zna cztery siły elementarne: trzy na poziomie atomów, a jedną na poziomie planet i galaktyk. Jak można ująć je w jeden spójny model? Współczesna fizyka nieustannie zadaje sobie to pytanie i ? jeszcze ? nie zna na nie odpowiedzi. Teoria grawitacji kwantowej ma szansę to zmienić. Claus Kiefer zabiera czytelnika w krótką podróż przez teorię względności i teorię kwantową oraz strzałkę czasu i kosmologię, aby dotrzeć do grawitacji kwantowej i kosmologii kwantowej. Autor wyjaśnia, co kryje się za takimi fenomenami jak czarne dziury, kot Schrödingera, ciemna energia, struny czy funkcja falowa wszechświata, tworząc zarysy nowej teorii i jej odpowiedzi na pytania znajdujące się w centrum zainteresowania współczesnej fizyki. Claus Kiefer - studiował fizykę i astronomię na uniwersytetach w Heidelbergu i Wiedniu. Jest profesorem fizyki teoretycznej na Uniwersytecie w Kolonii i jednym z czołowych ekspertów kwantowej grawitacji. Autor kilku książek o teorii względności i kosmologii kawntowej.

Karolina: Czy fizyką można opisać wszystko?

Jean-Pierre: To stare pytanie oredukcjonizm. Czy wszystkie zjawiska chemiczne, biologiczne da się opisać wkategoriach fizyki. Nigdy się tym zawodowo nie zajmowałem, ale opinię mam, ito dość zdecydowaną. Nie wierzę wcałkowity redukcjonizm. Nie wyobrażam sobie, żeby nasze myślenie, naszą świadomość można było wcałości zredukować do procesów rządzących cząstkami elementarnymi, albo nawet do procesów fizycznych. Natomiast prawdą jest, że fizyka zajmuje się najdrobniejszymi inajbardziej podstawowymi elementami świata idociera do samego dna rzeczywistości. I to was porusza? To dotykanie podstaw? Pewnie odgrywa jakąś rolę przy wybieraniu drogi życiowej fizyka. Ale tak na co dzień? Szczerze mówiąc, nie ma żadnych „achów” i „ochów”, że oto właśnie odkrywamy tajemnice Wszechświata. Rozmawiamy zupełnie normalnie, anasze dyskusje częściej przypominają rozmowy na temat przepisu kuchennego niż dyskusje naukowe.

Jean-Pierre Lasota – francuski i polski astronom i fizyk teoretyczny, profesor nauk fizycznych.

Karolina Głowacka – dziennikarka radiowa, prasowa i telewizyjna, publicystka naukowa i pisarka.

Autorzy piszą: Patrzymy na typowe egzoplanety i próbujemy dowiedzieć się, w jaki sposób podstawowe zasady rządzące rozwojem życia działałyby w środowisku każdego z nich. Pytamy, jak, gdzie i jakie rodzaje życia mogą się rozwinąć na tych światach, a następnie spekulujemy, w jaki sposób mogłaby tam powstać zaawansowana cywilizacja technologiczna. Wbrew pozorom dzieło Treffila i Summersa jest mniej spekulatywne niźli sami autorzy deklarują, a liczne tezy, koncepcje, hipotezy jakimi raczą nas w książce autorzy poparte są silnymi naukowymi podstawami. To książka wyjątkowa także dlatego, że w sposób niezwykle ciekawy wyjaśnia paradoks Fermiego, ale także... hipotezę Star Trek. Jedna z tych pozycji która „uczy, bawiąc, i bawi, ucząc”, traktując jednak kosmiczną materię z należnym jej szacunkiem.

Myślenie jest trudne. Myślenie o niektórych problemach jest tak trudne, że może rozboleć Cię głowa od samego myślenia o myśleniu o nich! Książka ta stanowi kolekcję moich ulubionych narzędzi do myślenia. Nie będę ich tylko opisywał; zamierzam się nimi posłużyć, aby łagodnie przeprowadzić twój umysł przez trudne terytorium aż do dość radykalnych koncepcji znaczenia, umysłu i wolnej woli.

Zachwycający, niezwykle różnorodny zbiór esejów. Świetna zabawa i doskonały prezent dla każdego cierpiącego na paniczny lęk przed matematyką, niezależnie od wieku ? ?Kirkus Reviews? Czy naprawdę jesteśmy na wskroś przesiąknięci matematyką? Daniel Tammet, zakochany w matematyce autystyczny sawant, prowadzi czytelnika po meandrach liczb z zaskakującym wdziękiem, lekkością i ciepłym humorem. Udowadnia, że kombinatoryka, ułamki i równania nie są tylko odstręczającymi abstrakcjami, lecz stanowią tkankę rzeczywistości, przesiąkają każdy jej aspekt, a w dodatku są zwyczajnie... piękne. Być może trudniej by mu było tego dowieść, gdyby nie znalazł sobie popleczników w filozofach, geniuszach literatury i światłych umysłach z najróżniejszych epok i zakątków świata. Niezależnie od tego, czy ostatecznie uda mu się nas przekonać, sama podróż z Tammetem jest niesłychanie inspirująca. Kiedy Daniel Tammet mówi o liczbach, robi to z widoczną fascynacją i nabożnym podziwem ? oczaruje każdego czytelnika, niezależnie od stopnia, w jakim uważa się on za zainteresowanego matematyką. Tammet wplata w wywód wiele wątków osobistych, co czyni jego książkę wspaniałą lekturą dla szerokiej publiczności. Warto polecić ją każdemu, ale absolutnie zatoną w niej miłośnicy nauk ścisłych z zacięciem matematycznym. ? ?Library Journal? Zawsze pouczający, zawsze zabawny Daniel Tammet nigdy nie przestaje darzyć szacunkiem tajemnic królestwa liczb. - J.M. Coetzee Daniel Tammet jest synestetą i autystycznym sawantem, autorem cenionego przez krytyków światowego bestsellera Urodziłem się pewnego błękitnego dnia. Pamiętnik nadzwyczajnego umysłu z zespołem Aspergera (Wołowiec 2010). Jego umiejętność objaśniania istoty swoich zdolności językowych i matematycznych jest absolutnie wyjątkowa wśród podobnych mu osób. To, jak specyficznie odbiera świat, pozwala nam ujrzeć w nowej perspektywie odwieczne pytania o sens życia i istotę człowieczeństwa.

Dziś wiemy już na pewno, że informacja stanowi potężny pomost pomiędzy fizyką a biologią. Dopiero niedawno udało się wyjaśnić wzajemne oddziaływanie informacji, energii i entropii. Stało się to półtora wieku po tym, jak Maxwell wprowadził do dyskursu naukowego swojego słynnego Demona. Poszukiwanie „brakującego ogniwa”, które może łączyć formy żywe i nieożywione w jednolitą strukturę, doprowadziło do pojawienia się zupełnie nowej dziedziny nauki mieszczącej się na styku biologii, fizyki, informatyki i matematyki.