Czasopisma

W styczniowym numerze miesięcznika „Oremus”:

- czytania i modlitwy mszalne na każdy dzień;
- wprowadzenia liturgiczne, które napisał Maciej Matejko, przedsiębiorca, student teologii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II;
- rozważania przygotowane przez ks. Janusza Lekana, teologa, profesora Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, duszpasterza;
- modlitwy wiernych autorstwa s. Bogny Cyz SBDNP z Dębicy;
- wprowadzenie do okresu zwykłego, które napisał ks. Tomasz Bać, liturgista, proboszcz parafii pw. Miłosierdzia Bożego w Rzeszowie-Białej, wykładowca w Wyższym Seminarium Duchownym w Rzeszowie;
- tekst z działu „Pytania i odpowiedzi”. Ks. Piotr Kulbacki, teolog, profesor Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, formator Unii Kapłanów Chrystusa Sługi, kurator Instytutu Formacji Pastoralno-Liturgicznej (KUL), odpowiada na pytanie: „Czy Kościół nakazuje, czy jedynie zaleca głoszenie homilii, choćby krótkiej, podczas Mszy świętej w tygodniu?”;
- propozycje śpiewów na niedziele, uroczystości i święta, przygotowane przez Adama Kowalskiego, organistę w parafii Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Świętej Lipce.
W ramach „Liturgicznego ABC” Maciej Zachara MIC przedstawia dwie zasadnicze części obrzędu Eucharystii – liturgię katechumenów i liturgię wiernych – w tradycji wschodniosyryjskiej.
Michał Kozak MIC w dziale „Pokochać Psalmy” rozważa Psalm 72, który pojawia się we Mszy świętej 6 stycznia w uroczystość Objawienia Pańskiego i powraca w następnych dniach. „To piękna podniosła pieśń królewska – zaznacza autor – i słusznie przynależy jej miejsce w modlitewnej radości Kościoła z narodzenia wytęsknionego Króla”
Halina Świrska, autorka „Naszej okładki”, omawia mozaikę „Pokłon Trzech Króli” (Pietro Cavallini – XIII w.).
Ponadto w numerze – jak zawsze – części stałe Mszy świętej a także formularz Mszy o jedność chrześcijan.

Tożsamość to rdzeń naszego „ja”. Z pozoru wydaje się pojęciem bardzo abstrakcyjnym, w praktyce jednak ma konkretny wpływ na nasze codzienne życie. Decyduje o tym, jak siebie postrzegamy i jak budujemy relacje z innymi ludźmi. Wpływa też na kształt relacji z Bogiem i Jego obraz. Tożsamość to kwintesencja naszej niepowtarzalności. Od lat intryguje badaczy i wskazuje na wyjątkowość człowieka – kogoś, kto jest świadomy siebie.

W każdym numerze ROZWAŻANIA NA KAŻDY DZIEŃ

W grudniowym numerze miesięcznika „Oremus”:
- czytania i modlitwy mszalne na każdy dzień;
- wprowadzenia liturgiczne i rozważania przygotowane przez Piotra Kieniewicza MIC, teologa moralistę, bioetyka, sekretarza i rzecznika prasowego Prowincji Polskiej Zgromadzenia Księży Marianów, autora m.in. książek: „Rabbi, gdzie mieszkasz?”, „Małżeński labirynt” i „Panie, Ty wszystko wiesz”;
- modlitwy wiernych, które napisali Renata (pedagog, psycholog) i Józef (teolog, nauczyciel religii) Nowakowie, para odpowiedzialna za Domowy Kościół – gałąź rodzinną Ruchu Światło-Życie w filii lubelskiej;
- wprowadzenia do okresów Adwentu i Narodzenia Pańskiego, które zaproponował ks. Tomasz Bać, liturgista, proboszcz parafii pw. Miłosierdzia Bożego w Rzeszowie-Białej, wykładowca w Wyższym Seminarium Duchownym w Rzeszowie;

tekst z działu „Pytania i odpowiedzi”. Ks. Janusz Chyła, teolog-dogmatyk, proboszcz parafii Matki Bożej Królowej Polski w Chojnicach (diecezja pelplińska), autor m.in. książki „Ewangelia na Twitterze”, odpowiada na pytanie: „W niektórych parafiach Msza święta roratnia odprawiana jest wieczorem, w innych w kolejne dni tygodnia na przemian rano i wieczorem. W jeszcze innych jedynie o świcie. Jak powinno być?”;
- propozycje śpiewów na niedziele, uroczystości i święta, przygotowane przez Adama Kowalskiego, organistę w parafii Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Świętej Lipce.

W ramach „Liturgicznego ABC” Maciej Zachara MIC omawia dwie szczególne kwestie związane z Eucharystią w tradycji wschodniosyryjskiej, jakimi są użycie anafory Addaja i Mariego oraz obrzęd Malka, czyli Świętego Zaczynu.

Michał Kozak MIC w dziale „Pokochać Psalmy” rozważa Psalm 97. Pojawia się on we Mszy świętej o świcie w uroczystość Narodzenia Pańskiego, a także 27 grudnia, i odsłania przed nami „potęgę królowania Boga”.

Halina Świrska, autorka „Naszej okładki”, omawia obraz „Narodzenie Pańskie” (Mistrz Ołtarza św. Lambrechta – XV w.).

Ponadto w numerze – jak zawsze – części stałe Mszy świętej a także formularze Mszy o Najświętszej Maryi Panny w Adwencie oraz w okresie Narodzenia Pańskiego.

W listopadowym numerze miesięcznika „Oremus”:

- czytania i modlitwy mszalne na każdy dzień;
- wprowadzenia liturgiczne napisane przez Agnieszkę Kuryś, tłumaczkę i publicystkę;
- rozważania, które przygotował ks. Andrzej Persidok, teolog, wykładowca teologii fundamentalnej w Akademii Katolickiej w Warszawie, rezydent w kościele św. Marcina w Warszawie;
- modlitwy wiernych zaproponowane przez s. Paulinę Zemlańską CHR, jadwiżankę z Krakowa;
- tekst z działu „Pytania i odpowiedzi”. Ks. Piotr Kulbacki, teolog, profesor Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, formator Unii Kapłanów Chrystusa Sługi, kurator Instytutu Formacji Pastoralno-Liturgicznej (KUL), odpowiada na pytanie: „Co to znaczy, że możemy wyprosić odpust dla siebie lub dla zmarłych?”;

- propozycje śpiewów na niedziele, uroczystości i święta, przygotowane przez Adama Kowalskiego, organistę w parafii Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Świętej Lipce. W ramach „Liturgicznego ABC” Maciej Zachara MIC podejmuje temat liturgii wschodniosyryjskiej. Przybliża specyfikę roku liturgicznego tej tradycji, z uwzględnieniem okresów, dni postu, wspomnień świętych itd., a także sakramenty. „W duszpasterstwie parafialnym – zaznacza autor – ważną rolę odgrywa liturgia godzin”.
Michał Kozak MIC w dziale „Pokochać Psalmy” rozważa Psalm 18, którego początkowymi wersetami modlimy się w trakcie liturgii Mszy świętej w niedzielę, 3 listopada. Psalm ten może być nazwany paschalnym – zauważa ks. M. Kozak MIC. Opisuje on bowiem „fundamentalne wydarzenie, z którego rodzi się prawdziwa wiara i nadzieja zarówno narodu wybranego, jak i każdego człowieka. To doświadczenie żywego Boga, który z mroku niewoli zła i śmierci wyprowadza do wolności i do życia”.

Niezwykle dynamiczne, świeże i ożywiające słowo o Duchu Świętym – tak można krótko powiedzieć o rozważaniach kard. Grzegorza Rysia. Kiedy czyta się przemyślenia Autora o Duchu działającym w Kościele, chce się do takiego Kościoła należeć, chce się w nim być i działać. To Kościół Jezusa Chrystusa, w którym pachnie wiosną; Kościół zasłuchany w Ducha, który tchnie w Pismach i zapewnia nam wieczną młodość; Kościół nie zaspany, ale energicznie i mężnie podążający drogami Ducha, który jest jak wiatr, co wieje, kędy chce. Lektura rozważań kard. Grzegorza Rysia niewątpliwie może pomóc nam ożywić relację z Duchem Świętym, spotkać się z Nim z bliska w Kościele i zobaczyć, jak odmładza się Kościół wszędzie tam, gdzie Duch jest na serio słuchany w Słowie i gdzie Kościół charyzmatów i urzędu jest Mu posłuszny.

„Przyszłość Kościoła również dzisiaj zależy od tych, którzy mają głębokie korzenie i żyją pełnią własnej wiary (…). Z dzisiejszego kryzysu i tym razem powstanie Kościół (…) rozkwitnie na nowo i będzie ojczyzną, która daje ludziom życie i nadzieję sięgającą poza granicę śmierci” – powiedział Benedykt XVI. Nie trzeba więc trwonić cennej energii na przejmowanie się „trudnymi czasami dla wierzących”, ale wykorzystać je na rozeznawanie osobistej kondycji duchowej i dbać, by z dnia na dzień coraz bardziej stawać się Chrystusowym. Rozważania o. Amedea Cenciniego mogą być dla nas rodzajem katharsis – oczyszczeniem umysłu i serca, by uwolnić w sobie ducha nadziei i stawać się codziennie tym, kim jesteśmy od dnia chrztu – chrześcijanami in via.

Tym razem Cenobium poświęcamy tematom związanym z Filokalią. Powód jest jeden. W ubiegłym roku nastąpiło wydanie pierwszego tomu tego dzieła po polsku. Wydawnictwo Benedyktynów Tyniec, jako jedyne w Polsce, podjęło się przetłumaczenia Filokalii w całości. Obejmuje ona pięć tomów.

Filokalia to największy i najbardziej znany zbiór pism w duchowości chrześcijańskiej. Zawiera teksty z kilkudziesięciu dzieł wielu autorów chrześcijańskich z okresu od IV do XVII wieku. Nie jest to zbiór wszystkich tekstów, jakie powstały w tym okresie, ale jest ich wyborem. Możemy powiedzieć, że jest to wybór najpiękniejszych pism. Samo słowo filokalia znaczy miłość tego, co piękne. Gdy ten termin odnosimy do książki przyjmuje znaczenie „antologii”, czyli zbioru wybranych części. Pierwsze wydanie Filokalii powstało w 1782 r. w Wenecji. Przygotowali je św. Nikodem Hagioryta i św. Makary z Koryntu. W ich zamyśle lektura Filokalii ma dopomóc w prowadzeniu życia prawdziwie chrześcijańskiego.

Zagadnienia poruszone w czasopiśmie są tylko pewną wybraną propozycją ukazania tego, co można powiedzieć na temat tego zbioru tekstów. Autorzy artykułów i rozmówcy dzielili się swoją wiedzą na podjęte problemy. Poruszone tematy są zachętą do osobistego studium nad Filokalią oraz sięgnięcia do innych dzieł i opracowań, które są z nią związane.

Na szczególną uwagę zasługują rozmowy, które przybliżają duchowość filokaliczną. Jest ona w polskim Kościele mało znana. Dużo bardziej przeważa duchowość maryjna, pielgrzymkowa czy związana ze sporą liczbą tzw. wspólnot charyzmatycznych. Jako benedyktyni tynieccy chcemy przybliżać tę trochę zapomnianą duchowość. Wokół Filokalii są organizowane różne wydarzenia. Niniejszy numer Cenobium wpisuje się w tę działalność. To okazja do zainspirowania tą duchowością.

Filokalia to prawdziwa szkoła duchowości, modlitwy i teologii. Jeśli chcesz poważnie traktować życie duchowe, to Filokalia jest dla ciebie. Jeśli chcesz budować swoją wiarę w oparciu o solidną duchowość, sprawdzoną w praktyce przez wieki, to Filokalia jest dla ciebie. Jeśli chcesz coś dla siebie zrobić, zmienić na lepsze w swoim życiu, czegoś nowego się dowiedzieć, to Filokalia jest dla ciebie / Brunon Koniecko OSB

Kardynał Luis Antonio Tagle z niezwykłą prostotą i pokorą czyta nam stronice Biblii, nie pomijając tych trudnych, które rodzą wiele pytań. Czyni to nie jak dostojnik kościelny z wysokości mównicy, ale jak ojciec i brat, jakby siedział miedzy nami. Każde cierpienie opowiedziane w Biblii daje wyraz temu, że Bóg o nim wie, że słyszy nasze łkanie, nasz krzyk bólu. On nie tylko wie o naszym cierpieniu, ale w nie wszedł. Jego Słowo nie jest zimną literą, lecz miłującą Osobą z przebitym sercem, jest streszczeniem wszystkich słów Biblii. Jest Słowem Osobowym, które przeniknęło każde ludzkie cierpienie, by przemienić przekleństwo w błogosławieństwo. Autor z prawdziwą empatią pochyla się nad ludzkim cierpieniem, przywołuje fakty z życia własnego i ludzi, którym służy. Z Biblii wypływa też nadzieja na wieczne oglądanie Boga. Właśnie słowami nadziei i zachwytu kończy rozważania kard. Tagle. Nawet wtedy, gdy dotykają nas Hiobowe nieszczęścia, na końcu każdej ludzkiej historii roztacza się horyzont, z którego wyłania się witający nas Bóg, Miłośnik życia.

Ten Zeszyt jest bardzo na czasie. Poświęcony został dwom wartościom, bliskości i autonomii, bez których trudno wyobrazić sobie życie szczęśliwe i spełnione. Pójdziemy ścieżką rozważań proponowanych przez s. Beatę Zarzycką ZSAPU, ich dopełnieniem zaś będzie rozważanie ks. Krzysztofa Wonsa SDS. Autorka jest doświadczonym psychologiem, skupia nas głównie na ludzkim wymiarze doświadczenia bliskości i autonomii, wprowadza subtelnie i głęboko w świat ludzkich potrzeb, pragnień i przeżyć, jednak nie pomija wymiaru duchowego, jest on cały czas obecny w jej rozważaniach, a jego rozwinięcie pozostawia współautorowi.

O sposobach owego uwidaczniania się oraz „widzenia” i doświadczania Boga przez człowieka piszą w numerze między innymi: Leon Nieścior OMI, odwołując się do perspektywy Ojców monastycznych; Maria Miduch, podkreślając, że nic nas nie zbliża do Boga tak jak Jezus i Jego dzieło; Dariusz Kowalczyk SJ w artykule o tym, jak zobaczyć Boga w Trójcy Jedynego; oraz Eryk Gumulak SJ przedstawiający, czym jest „widzenie Boga” w Księdze Hioba. W numerze zamieszczamy też dwie refleksje poświęcone twórczości Karola Wojtyły: Magdalena Siemion pisze o miłości objawiającej się w ludzkim ciele na podstawie teologii ciała Karola Wojtyły, a Katarzyny Dybeł – o człowieku poszukującym Stwórcy w poezji przyszłego papieża.

Konferencje abpa Grzegorza Rysia są cenną i potrzebną dzisiaj prowokacją – wezwaniem do zmierzenia się z prawdą o kondycji naszego serca odpowiedzialnego za innych w tym, co najważniejsze: czy moje serce jest przejęte wiarą moich domowników. Owszem, najtrudniej mówić o Jezusie, o Ewangelii do tych, z którymi dzielimy codzienność pod jednym dachem, którzy widzą z bliska nasze życie. Dodatkowo trudno ewangelizować nie tyle tych, co jeszcze nie słyszeli o Jezusie, ile tych, co są przekonani, że już wszystko o Nim wiedzą i że także o Kościele wiedzą dużo. Zachęcam naszych Czytelników i uczestników spotkań w CFD do uważnej lektury jubileuszowego Zeszytu. Jego treść jest bardzo aktualna, wspierająca i inspirująca wszystkich zatroskanych o wiarę we własnym domu, Kościele i świecie.

Nowy numer „Głosu Ojca Pio” [GOP 142/4/2023] zaprasza do refleksji nad misją, którą każdy człowiek ma do wypełnienia w swoim życiu. Autorzy na własnym przykładzie pokazują, gdzie szukać inspiracji i jak je realizować. Wyraźnie wskazują na prawdziwe wartości. W dziale poświęconym Ojcu Pio przeczytamy o jego nieznanym powołaniu, najstarszym żyjącym świadku jego życia, a także porady, jak doskonalić się w modlitwie według jego zaleceń.

Ten Zeszyt jest o tym, o czym świat nie chce rozmawiać, na co się radykalnie nie godzi, co wyśmiewa i odrzuca. Jest o słabości, której cały świat się boi, kontestuje ją i z nią walczy. Tymczasem Bóg się nie boi naszej słabości, ale czyni ją miejscem spotkania z nami i błogosławieństwa, miejscem szczególnie płodnym. Autor rozważań – ojciec Amedeo Cencini – zachwyca się tym Bożym działaniem: „Bóg jakby czuje się przyciągany przez ludzką słabość i interweniuje z mocą swojej łaski”. Czyni to z wysokości… krzyża, sam stając się słabym, najsłabszym ze wszystkich, aby nikt nie poczuł się pominięty czy odrzucony w swojej słabości.

W obecnym numerze „Cenobium” podejmujemy zagadnienia związane z medalikiem św. Benedykta. Budzi on niemałe zainteresowanie wiernych. Wielu chrześcijan nosi różnego rodzaju medaliki, krzyże czy szkaplerze. Tego rodzaju praktyka jest wyznaniem wiary lub oznaką pobożności. Dla kogoś może być bardzo ważna. Dla innych osób może być zbędna. W pewien sposób każdy ma swoją duchowość i swój sposób wyrażania wiary oraz formę modlitwy. Wynika to ze zróżnicowanego doświadczenia wiary poszczególnych wiernych i osobistych preferencji. Pluralizm duchowy, wpisany w pierwotny zbawczy zamiar Boga, jest wynikiem samego Objawienia. Jest on konieczny dla realizacji istotnych aspektów Ewangelii, aby ją bardziej wyjaśniać.

Rozważania ks. Jerzego Szymika to spotkanie z miłością do jedynej Prawdy, z teologiczną kulturą myślenia o wierze, o Kościele, o sumieniu, o najświętszych wartościach – podstawowych i konstytutywnych, które dla naszego chrześcijaństwa są „środowiskiem życia – wodą, w której chrześcijańska wiara płynie do celu, powietrzem, którym oddycha”. Autor pięknie wieńczy swoje rozważania spojrzeniem na Maryję. Urodzony i wychowany pod opieką Matki Bożej Uśmiechniętej w Pszowie dzieli się kwintesencją maryjności: „Maryja chroni pełnię wiary, całość Biblii, istotę Kościoła, prawdziwe dobro człowieka jako mężczyzny i kobiety”.

Pandemia koronawirusa wywołała pandemię izolacji- pandemie najbardziej niebezpieczną dla ludzkiego życia. Zagrożone zostały same relacje, bez których trudno wyobrazić sobie jakąkolwiek ludzką egzystencję. Życie bez relacji staje się bezpłodne, nierzeczywiste, staje się wirtualne.

Niniejszy Zeszyt jest po to, aby zachęcić wielu do uważnej i pogłębionej refleksji nad kondycją osobistych relacji. Jest także po to, aby wskazać drogi i kierunki do budowania dojrzałych, bliskich relacji. Wspólnie z Autorem ufamy, że publikacja stanie się cenną cegiełką w wychowaniu do budowania więzi i wsparciem w procesie ich uzdrawiania.

Konferencje ks. Krzysztofa akcentują i ukazują nieustanne udzielanie się Ducha św. podczas sprawowania sakramentów. Czerpiąc z bogactwa Wschodu i Zachodu, Autor pomaga nam uświadomić sobie niezastąpiony dar Ducha w sakramentalnych spotkaniach z Bogiem. Tym, co zachwyca w pełnym mocy działaniu Ducha, jest Jego subtelna obecność. Duch jest jak kropla rosy z nieba, która nawadnia naszą ziemię, pozostając często niezauważona. Kościół zdumiewa się pokorą Ducha Świętego, który działa z mocą, a jednocześnie w ukryciu, w uniżeniu (...). Pięknie o owej skromności Ducha mówi ks. Krzysztof, nazywając Go "nieznanym Bogiem". I dodaje: "Jest nieznany dlatego, że On sam chce takim być".

"Razem z s. Beatą rozeznaliśmy, że właśnie w czasie pandemii potrzeba szczególnej modlitwy i refleksji nad wartością ludzkiej obecności, relacji i bliskości.

Rozważania w niniejszym Zeszycie są właśnie o tym. Dotyczą głównie ludzkiego doświadczenia obecności, pogłębionej kultury spędzania czasu ze sobą samym i z innymi, bliskości emocjonalnej i zmysłu bliskości oraz przeżywania obecności przed Bogiem." ks. Wons

Szanowni Czytelicy, redaktorzy najnowszego tomu rocznika Classica Catovicensia Scripta Minora z radością oddają w Państwa ręce zbiór interesujących i wszechstronnych artykułów, w większości będących zmieniony i rozszerzonymi wersjami referatów wygłoszonych podczas Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej "Jak dobrze spędzić czas - gry, zabawy, rozrywka w antyku i wiekach późniejszych"(realizowanej w ramach programu "Współmyślenie w humanistyce", edycja II).

Formy spędzania wolnego czasu ulegały na przestrzeni wieków wielu zmianom, na które wpływ miały ówczesne zainteresowania, postęp i ewolucja, polityka czy sytuacja społeczna. Nie ulega jednak wątpliwości, że w każdym okresie gry, zabawy i rozrywka stanowiły ważny element w życiu człowieka, który chętnie zaznawał przyjemności, odpoczywał od obowiązków i trudu pracy, a także rozwijał swoje zainteresowania z dala od codziennego zgiełku.

Do intrygującego świata starożytnych form spędzania na kartach niniejszego tomu przeniosą nas kolejno: Wiktor Nogajczyk - który skupia się na tym czy pojedynki w Homerowej Iliadzie można uznać za formę zabawy; Anna Głodowska - która przedstawia wyniki badań prowadzonych w zakresie ludycznych aspektów Platońskiej paidei oraz Andrzej Lewandowski - który podczas swoich badań wydobył żartobliwe ciekawostki zachowane w zbiorach Philogelos i Greckiej Antologii. Część zatytułowaną W kręgu literatury antycznej zamykają rozważania Katarzyny Tyśkiewicz, która przybliża czytelnikom historię i interesujące fakty związane z Księgą Suda. W kolejnej zatytułowanej Na szlaku tradycji i kultury antycznej, znajdują się teksty przybliżające tematykę starożytnych kibiców (autorstwa Justyny Lameńskiej), a także historii i tradycji antycznej piłki nożnej (opracowany przez Monikę Wojtyczkę). Jako ostatni pojawia się tekst Agaty Tyśkiewicz poświęcony recepcji wątków antycznych w nazewnictwie wybranych zakładów pogrzebowych, zlokalizowanych na terenie Górnego Śląska. Tom zamykają wiersze wiersze Tymoteusza Masarczyka i Wiktorii Moczarskiej - laureatów konkursu literackiego "Człowiek naturze czy natura człowiekowi" skierowanego do uczniów szkół licealnych.

Kapłaństwo mnicha nie jest tematem dominującym w duchowości monastycznej. Jest to jednak zagadnienie niezmiernie ciekawe. Z powodu swojej drugorzędności nie jest często podejmowane. Stąd pomysł, aby obecny numer „Cenobium” był poświęcony kapłaństwu mnicha. Pozwoli to chociaż w niewielkim stopniu uzupełnić lukę, jaka istnieje w opracowaniu tego tematu.

Powołanie monastyczne, a więc również benedyktyńskie, nigdy nie było i nie jest ze swej natury nastawione na kapłaństwo. Ono może towarzyszyć niektórym mnichom i być odbierane jako powołanie w powołaniu, które ktoś odczytuje jako wolę Boga względem niego.

Kapłaństwo nigdy nie może być celem wejścia na drogę monastyczną. Musi ono być podporządkowane życiu mniszemu. Ono jest nadrzędne. Jednak, żeby było ciekawiej, Bóg może też powoływać osoby duchowne do stanu mniszego. Święty Benedykt doskonale zdawał sobie z tego sprawę. Jak zawsze w przypadku powołania, jest pewna tajemnica, którą trudno zgłębić. Bóg bowiem prowadzi wybrane osoby ścieżkami sobie wiadomymi. Człowiek jedynie odpowiada na Jego wezwanie.

Tym bardziej zatem zagadnienie kapłaństwa mnicha jest interesujące. W niniejszym numerze „Cenobium” podjęte zostały wybrane aspekty tego problemu. Chociaż Reguła św. Benedykta nie poświęca zbyt wiele miejsca temu tematowi, to z uwagi na jej wartość, stanowi to pewien zasób informacji, z których sporo można się dowiedzieć. Istotne jest również spojrzenie na inne teksty z literatury monastycznej, aby zobaczyć szerszy kontekst zagadnienia. Interesująco prezentuje się ten temat zwłaszcza w Apoftagmatach Ojców Pustyni.